အယ်ဒီတာ့သင်ပုန်း – ၂၀၂ဝ မတ်လ

kaiMarch 2, 20201min1720
ကမ်ဘာလုံးဖွနျ့ကကြျရောကျသှားပွီဖွဈသော ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ(ကိုဗဈ-၁၉)။ အမရေိကပွညျထောငျစု၏ လူဦးရစေဈတမျးကောကျခံမှုနှငျ့ကွမျးတမျးပွငျးထနျလာသော ၂၀၂ဝရှေးကောကျပှဲပွိုငျဆိုငျမှုမြား၊ မွနျမာကိုမှ သီးသနျ့ရှေးပိတျလိုကျသော Burmese Ban (ဝါ)မွနျမာမြားအမရေိကနိုငျငံသို့ အခွခေနြထေိုငျခှငျ့ဗီဇာပိတျခံရခွငျး၊ DV ပိတျခံရခွငျးတို့ ဖဖေောျဝါရီလတှငျ ထငျရှားနပေါသညျ။

ဝူဟနျ-ကိုရိုနာ-ကိုဗဈ၁၉ ဗိုငျးရပျ
၂၀၁၉၏ဒီဇငျဘာ၃၁ရကျနေ့တှငျ ခြိုငျးနားမှ WHO သို့တရားဝငျအသိပေးအကွောငျးကွားလိုကျသော ဝူဟနျမွို့မှ ဗိုငျးရပျဈသညျ ရကျထပျရကျ/နှဈဖွဈသော ဖဖေောျဝါရီ ၂၉ ၂၀၂ဝ တှငျ ကမ်ဘာအနှံ့ကူးခံရသူပေါငျး ၈၆၉၉၁ဦးတှငျ သဆေုံးသူ ၂၉၇၈ဦး ဖွဈသညျ။ ကဩှား/တနျ့သှားရနျအခွအေနလေုံးဝမရှိသေးပဲ အရှိနျရလြှကျပငျရှိနပေုံပေါျပါသညျ။ အံ့သွစရာကောငျးလောကျအောငျပငျ မွနျမာနိုငျငံ၌ တဦးတယောကျမှမကူးစကျသေး/မသသေေးဆိုလသေညျ။ ဗိုငျးရပျဈကွောငျ့တိုကြိုအိုလံပဈကိုပငျရှေ့ပဈ/ပိတျပဈရနိုငျသညျဟု တာဝနျရှိသူတို့ဆိုလာရပွီဖွဈပွီး ယခု၃လကို အခြိနျစောငျ့ကွညျ့ဆုံးဖွတျမညျဆိုထားပရော ဝငျရောကျယှဥျပွိုငျမညျ့ ကမ်ဘာ့အားကစားသမား ၁၁,၀၀ဝကိုမူဆကျလကျလေ့ကငြ့ျပါရနျ အကွံပေးပွောဆိုထား၏။
၂၄ရကျနေ့တှငျအမရေိကား၏စတော့ရှယျယာစြေးကှကျ၌ ၁၀၃၁ ပှိုငျ့ပွုတျကခြဲ့သဖွငျ့ ဗိုငျးရပျဈဂယကျအမရေိကမွကေိုစ,နငျးထိလာပွီဆိုရမညျ။ ထို့နောကျ သမ်မတထရမျ့၏အုပျခြုပျရေးမှ ကှနျဂရကျသို့ ရနျပုံငှေ ၂.၅ဘီလီယံတောငျးခံလိုကျကာ ထိုငှပေမာဏကိုမလောကျငှနိုငျဟုဆိုပွီး ဟောကျစပီကာနနျစီပလိုစီမှ တိုးပေးမညျဆိုလိုကျပါသညျ။ ခကြျချထုတျပေးရမညျ့ပမာဏကို ပွငျဆငျကာ စိနိတျမှ အရေးပေါျအတှကျမှတိုကျရိုကျကိုငျတှယျမညျ့အသံလညျးထှကျနပေါသညျ။
ရှေးရိုးစှဲရဒေီယိုသတငျးဌာန၏ ရှေးစှနျးစှဲအသံလှငျ့သု ရပျရျှလငျးမျဘော့ ကမူ ကိုဗဈ-၁၉သညျ သာမာနျအအေးမိခွငျးမြှဟုသာဆိုသညျ။ သမ်မတထရမျ့ကို ထိခိုကျနဈနာစရေနျတိုကျခိုကျသညျ့လကျနကျဟုလညျးပွောပါသညျ။ သို့ဆိုစေ CDC မှပငျ ဗိုငျးရပျဈသညျ အမရေိကားသို့အခြိနျမရှေး ကြှံကြဝငျရောကျလာပွီး ကြောငျး/ရုံးမြားပိတျကာ ဖွတျတောကျပိတျခရြနိုငျခြရှေိသညျဆိုထားပါသညျ။ မွနျမာတို့ပွငျဆငျထားရမညျ့အခြိနျပါ။
ရနျပုံငှအေငျအားရှိကာ ဥပဒစေိုးမိုးမှု ထိရောကျလှနျးရကား ဤမြှလောကျကို အလှနျအမငျးတော့ စိုးရိမျရနျမလို။ ရှေးကောကျပှဲရာသီတှငျ ပါတီတို့နိုငျငံရေးကစားခွငျးလညျး ဝငျနပွေီမဟုတျပါလား။

အငျမီဂရနျ့မိခငျနှငျ့အိမျထောငျဖကျရှိသော သမ်မတထရမျ့
စီးပှားရေးတကျမွဲနခွေငျး။စတော့ရှယျယာစြေးကှကျကောငျးနခွေငျး အရငျးရှငျကွီးမြားအားအခှနျဝနျသိသာစှာလြှော့ခပြေးခွငျးတို့ဖွငျ့ ခိုငျခိုငျမာမာရပျတညျထားနိုငျသော ထရမျ့သညျ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေးနှငျ့ ပွောငျးရှေ့ခိုလှုံလာသော သူမြားအတှကျမှု ပေါျလစီတငျးကွပျလှနျးလှသညျ။ အမရေိကား၏မူလကြောထောကျနောကျခံ လူဖွူခရဈယနျကှနျဆာဗေးတဈမြား၏ ထောကျခံမှုအားကောငျးလှသော သူသညျ ပုံမှနျအဆငျ့ဆကျတကျလာသော နိုငျငံရေးသမားကားမဟုတျ။ သို့နှငျ့ ဝါရှငျတနျ။ကကျပီတိုဟေးလျရှိ နိုငျငံရေးသတ်တဝါကွီးမြားနှငျ့ အဆငျမပွေ အစေးမကပျသူမို့ အဖွုတျ/အဖွတျလညျးမြားလှသညျ။ 
သူ၏လဝကပေါျလစီတို့တှငျ ပထမ တရားမဝငျခိုးဝငျနထေိုငျနသေူ/ဝငျလာသူမြား။ ထိုမှ တရားဝငျလာသညျ့ ကမ်ဘာအနှံ့မှမှတျစလငျမြား။ ထိုမှ အမရေိကားသို့ပွောငျးခိုလာသူမြား။ ထိုမှ နိုငျငံသားမြားမှတရားဝငျခေါျသော အိမျထောငျဖကျ/မိသားစု/ဆှမြေိုးမြား။ ထိုမှ DVမဲဖေါကျခေါျသူမြား။ ဖဖေောျဝါရီလကုနျပိုငျးတှငျမူ ရောကျရှိပွီးအခွခေနြထေိုငျနသေညျ့ နိုငျငံသားမြားကို ပွနျပို့နိုငျသညျ့ ယူနဈဖှဲ့ကာ စောငျ့ကွညျ့သညျအထိ အဆငျ့ဆငျ့ဝကျအူကွပျလာခဲ့ခွငျးမှာ အံ့သွစရာ‌ကောငျးလှ၏။ ယခု၄နှဈသကျတမျးပငျမကုနျသေး ဤမြှ တဆငျ့စီရဈကွပျလာရကား ရီပါ့ဗလဈကနျငျမြားပငျ ထောကျခံမှုနောကျပွနျကုနျသညျတှေ့ရမညျ။ အမရေိကားသို့အခွခေနြထေိုငျနသေူ ဝါ/ညို/မညျးသူတို့အတှကျ လဝကပေါျလစီမှလှဲ၍ အားလုံးကောငျးပါသညျဟု ပွောနိုငျပါသညျ။ သို့သောျ ဤနိုငျငံ၏အမြားစုဖွဈသော လူဖွူသကျကွီးမြားကမု ကွိုကျပွီးရငျးကွိုကျပုံရနကော သမ်မတကို လူထုမဲအမြားစုနှငျ့ရှေးကောကျခွငျးမဟုတျပဲ အီလကျတိုရယျခေါျ ဆိုငျရာပွညျနယျ၏ကိုယျစားလှယျမြားကရှေးမညျဖွဈနေ၍ (ပုံမှနျသှားလြှငျ)သမ်မတဆကျဖွဈဦးမညျသာ။

ဘာနီဆနျဒါဈ
တနိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာအားဖွငျ့ လူကွိုကျမှုထိပျရောကျလာသော ဘာနီသညျ အရေးအကွီးဆုံး ဘကျပွောငျးတတျပွညျနယျ/အနီရောငျပွညျနယျမြားတှငျလညျး လူကွိုကျမြားခဲ့သညျ။ အိုငျအိုဝါတှငျ ပိသျဘုတဂစြျနောကျကပျလှနျးစှာနှငျ့နံပါတျ၂။ နယူးဟမျ့ရှားတှငျ နံပါတျတဈပါ။ နီဗားဒါးတှငျလညျး နံပါတျတဈပါ။ ဒီမိုကရကျတဈဆိုရှယျလဈဟုဆိုထားသောျလညျး အစိုးရမှခှဲဝခြေုပျကိုငျမှုကိုအလိုရှိသူ ဂြူးဘာသာဝငျ အသကျ၇၈နှဈ ဘာနီဆငျဒါဈသညျ Medicare for All နှငျ့ ကြောငျးကွှေးလြှောျပေးမညျကွှေးကြောျထားသူတညျး။ နိုငျငံရေးညှနျးကိနျးအားဖွငျ့ ထရမျ့နှငျ့ဟိုဖကျဆုံးဆနျ့ကငြျဖကျ ဘယျအစှနျယိမျးထားသူပါ။ ပုံမှနျအတိုငျးကနြျးမာရေးကောငျးစှာသှားပါလြှငျ လကျရှိသမ်မတထရမျ့နှငျ့ ယှဥျပွိုငျခှငျ့ရရနျ အဖွဈနိုငျဆုံးသူပါ။

ဘလုမျးဘတျ
တနိုငျငံလုံးဖဖေောျဝါရီလကုနျသညျအထိအတှငျး နကျဝပျတီဗီကွောျငွာခ ဒေါျလာသနျး၄၅ဝကြောျသုံးထားသော ဘလုမျးဘတျဂျသညျ ဒေါျလာဘီလီယံ၆ဝကြောျခမြျးသာသော ကမ်ဘာဖွနျ့ မီဒီယာနှငျ့ လုပျငနျးမြားစှာပိုငျထားသူဖွဈသညျ။ (၂၀၀၂-၂၀၁၃)အထိ သကျတမျး၃ဆကျတောကျလြှောကျ နယူးယောကျမွို့၏မွို့တောျဝနျလုပျခဲ့ပွီး ရီပါ့ဗလဈကနျငျပါတီမှ ဒီမိုကရကျပါတီဖကျပွောငျးလာသူဖွဈသညျ။ ဘယျယိမျးသူဖွဈသောျလညျး အလယျနှငျ့လညျးနီးသော ဘယျစှနျးညာစှနျးကွားခြ အလယျသမားတညျး။ အမရေိကနျမြားသနေတျလကျနကျကိုငျဆောငျခှငျ့နှငျ့ပါတျသကျ၍ ထိရောကျစှာကိုငျတှယျမညျ့သူဆိုသညျ။

ဘိုငျဒငျ
သမ်မတအိုဘားမား၏ဒုတိယသမ်မတလုပျခဲ့သော အသကျ(၇ရနှဈ)ဂြိုးဘိုငျဒငျသညျ လူမညျးကွိုကျမြားသူဖွဈ၍ စထှကျလာစက တနိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာမြှောျလငျ့ခကြျကွီးစှာရထားသူပါ။ အိုဘားမားလကျထကျ ယူကရိနျးကိစ်စတှငျ သားဟနျတာဘိုငျဒငျ၏ အလုပျအကိုငျစီးပှားရေးတို့နှငျ့ပါတျသကျ၍ သမ်မတထရမျ့၏ထောကျပွပွောဆိုခံရ၍ အိုငျအိုဝါရီပါ့ဗလဈကငျနျစိနိတျတာ၏ ဘိုငျဒငျသမ်မတဖွဈလာလြှငျလညျး အငျိပခြျခကြျခငြျးတငျခံရရညျပွောခံရအပွီး လူကွိုကျညှနျးကိနျးမြားကဩှားသူပါ။ အတှေ့အကွုံမြားသဖွငျ့ နိုငျငံခွားရေးပေါျလစီကို ကောငျးစှာကိုငျနိုငျသညျ နာမယျကွီး၏။

Black Swam  Event ငနျးနကျ၏ဖွဈ/ပကြျ
မထငျခြိနျမထငျသလိုဖွဈပကြျထိုးဆငျးခွငျးကို ငနျးနကျဖွဈ/ပကြျဟုခေါျကွသညျ။ 
သမ်မတထရမျ့၏ ခိုငျမွဲစှာရပျထားသော မွခေိုငျမာကွီးမှာ အမရေိကစီးပှားရေးတိုးတကျနခွေငျးနှငျ့ လူတိုငျးလိုလိုအလုပျရှိကာ သမိုငျးတှငျအလုပျလကျမဲ့နှုနျး (၃.၉%)နှငျ့ အနိမျ့နိုငျဆုံးရောကျနခွေငျးပါတညျး။
ထိုသညျကို နိုဝငျဘာအထိ တနျ့အောငျထိမျးထားနိုငျလြှငျပငျ နောငျ၄နှဈသမ်မတသကျတမျး အေးဆေးစှာရယူနိုငျပုံပေါျသညျ။ ထိုအခွအေနနှေငျ့ နိုငျနဆေဲတှငျ ယခုကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈဂယကျနှငျ့ တပါတျအတှငျး အမရေိကားစတော့ ပှိုငျ့(၃၅၀၀) အဆငျ့ဆငျ့ပွုတျကဩှားရာ Dow Jones ၁၂% ဆငျးခွငျး၌ခမြျးသာမှု၌ အနှုတျခံရသောငှမှော (ယခုအခြိနျထိ အမရေိကားတနိုငျငံတညျးပငျ ၃ထရီလီယံဒေါျလာပါတဲ့)။ ငနျးနကျဖွဈ/ပကြျပါ။
ဤနှုနျးနှငျ့ဆိုလြှငျ နိုဝငျဘာ(၃)ရကျ၏ သမ်မတရှေးကောကျပှဲကို သခြောပေါကျထိခိုကျပါသညျ။ ထရမျ့အခကျ ဒီမိုကရကျအခကြျနငျးမညျဖွဈရကား တှနျးတိုးကွောျညာမြားတှငျ ထိုအခကြျကိုဖိနငျးလာသညျတှေ့ရမညျ။

စီးပှားရေး/ကုနျထုတျမှုအညှနျးကိနျးမြားလညျးအားလုံးလိုလို ထိုးကနြရေကား ကမ်ဘာ့စီးပှားရေးကို ထရီလီယံဒေါျလာထိခိုကျမညျတှကျထားပါသညျ။ ထိုအထဲတှငျ ဆငျးရဲသောမွနျမာနိုငျငံမှ ခမြျးသာသော အမရေိကားလညျးပါသညျ။ ခြိုငျးနားမှ ကုနျကွမျးမြားမရတော့၍ စကျရုံမြားတနျးစီပိတျလာရပွီ။ အစသမားခြိုငျးနားကိုယျနှိုကျပငျ ဗိုငျးရပျဈကာကှယျကုသဆေး ထငျရှားမရှိသေး၍ အဆုံးနရောမသခြောသေး။ အလုပျသမားမြားစှမျးအားပွညျ့အလုပျပွနျမဝငျနိုငျဖွဈနလေသေညျ။ 
ဗိုငျးရပျဈသညျ ကမ်ဘာစီးပှားရေး၏အဓိကအကဆြုံးလူသား/အလုပျသမားကို တိုကျရိုကျတိုကျခိုကျ/ထိခိုကျနရေကား ငှကွေေးပွိုပကြျကခြွငျးဂယကျထကျပငျဆိုးလှပါသညျ။ ခရီးမသှား/အလုပျမသှားကွသဖွငျ့ ထုတျလုပျ/သုံးစှဲမြှခွပေကြျ ဆငျးခလြာသော ဓာတျဆီစြေးကိုထိမျးရနျ ရနေံထုတျနိုငျငံမြား-အိုပကျကလညျး ရနေံစိမျးထုတျလုပျမှုကိုဖွတျမညျဆိုကာ ဆီးရီးယား-တူရကီစဈရေးတငျးမာမှုမှသညျ ပွောငျးခိုသူသနျးခြီကို ဥရောပနိုငျငံမြားဖကျ လှတျထုတျနရေကား အားလုံးအခြိနျကိုကျအံသားကလြြှကျလာသညျ။
လောလောလတျလတျ ၂၀၀၈ ကိုခုခံကယျနိုငျခဲ့သော အမရေိကားနှငျ့ ကမ်ဘာ့အစိုးရမြားမှ ရနျပုံငှမြေားသှနျခကြာ ငှကွေေးစြေးကှကျ။ စီးပှားရေးလုပျငနျးကွီးမြားကို ကယျရပါဦးမညျ။ သို့နှငျ့ ငှကွေေးစြေးကှကျပွနျတကျ‌ထောငျလာပါမညျ။ ယခုအဖွဈတို့တှငျ အမရေိကနိုငျငံရေးကစားခွငျး ပါနပေုံရသဖွငျ့ အထိအခိုကျကွမျးလှနျးလှမညျတော့မထငျပါ။။

Burmese ဖွညျ့ပါ။
မညျသူ သမ်မတတကျသညျဖွဈစေ လောလောဆယျအာဏာသကျရောကျနပွေီဖွဈသော Burmese Ban အတှကျ မွနျမာ-အမရေိကနျမြားတှငျ တာဝနျရှိပါသညျ။ အိမျထောငျဖကျမိဘဆှမြေိုးသားခငြျးခေါျ၍မရတော့သညျမဟုတျပါလော။ သို့ဖွဈ၍ ယခုနှဈဖွညျ့ရမညျ သနျးခေါငျစာရငျး လူဦးရစေဈတမျးတှငျ အပိုဒျ၉နရောRACE ၌ မွနျမာတိုငျးရငျးသားမြား။ မွနျမာ-တရုတျမြား။ မွနျမာ-ကုလားမြား BURMESE ဖွညျ့ပေးရနျလိုပါသညျ။ (တရုတျ/ကုလား သိသာအောငျခစြျ၍ခေါျသညျမှတျပါ)  သနျးခေါငျစာရငျးကောကျခံသော BURMA မှလာသော BURMESE အငျအား(၄သိနျး+)ပွနိုငျ၍ အိမျဖွူတောျကှနျဂရကျစိနိတျမြားသို့စာပို အသနားခံစာတငျနိုငျရနျအငျအားထု လိုနပေါသညျ။ နိုငျငံရေးသမားဟူသညျ မဲဆန်ဒရှငျအငျအားမြားလေ ဂရုစိုကျသတိထားပေးလရေယျပါ။
ကံကောငျးထောကျမစှာပငျ ယခုနှဈသညျ ၁ဝနှဈတကွိမျကောကျခံသော သနျးခေါငျစာရငျးနှဈဖွဈကာ အမရေိက၏အထှထှေရှေေးကောကျပှဲနှဈလညျးဖွဈနသေဖွငျ့ ထိုတိုကျဆိုငျမှုကိုကောငျးစှာအသုံးခရြမညျဖွဈပါသညျ။
BURMESE/KAREAN..CHIN စသညျနှငျ့  BURMESE/CHINESE, BURMESE/INDIAN သာဖွညျ့ပါ။ လိုခငြျသောအရာမြားစှာ မိုးပေါျမှကလြာပါမညျဟူ၍သာ။