နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီများအား Linear Spectrum သဏ္ဍာန်ဖြင့် ခွဲခြားလေ့လာခြင်း – ခင်မမမျိုး

( စက်တင်ဘာ ၅ ရက်နေ့ထုတ် ပဲ့တင်သံ ဂျာနယ်နဲ့ စက်တင်ဘာ ၁၂ ရက်နေ့ထုတ် ပဲ့တင်သံ ဂျာနယ်များမှာ အပိုင်း (၁)၊ (၂) ခွဲပြီး ဖော်ပြထားသော ဆောင်းပါး ဖြစ်ပါတယ်)

 

 

အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီဆိုတဲ့ စကားလုံးကို (၁၈) ရာစုနှောင်းပိုင်းမှာ ပြင်သစ်ပညာရှင် Antonie Destutt de Tracy က Eléments d’Idéologie ဆိုတဲ့ ပရောဂျက်မှာ စတင်အသုံးပြုခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ De Tracy က အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီဆိုတာကို အတွေးအခေါ်များ၏ သိပ္ပံ (science of ideas) အဖြစ် ညွှန်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ဇီဝဗေဒ (ဘိုင်အိုလော်ဂျီ) ကဲ့သို့သော သိပ္ပံပညာရပ်တခုအဖြစ် အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီ ဆိုတဲ့ သိပ္ပံပညာရပ် ပေါ်ထွက်လာစေရန်ဖြစ်ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် (၁၉) ရာစု ကာလရောက်တော့ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ စကားလုံးတရပ်အဖြစ် အသွင်ကူးပြောင်းသွားခဲ့ပါတယ်။

 

အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီဆိုတဲ့ စကားလုံးကို လစ်ဘရယ်ဝါဒီများကလဲ အသုံးပြုထားကြပါတယ်။ Karl Popper, J. Talmon နဲ့Hannah Arendt ဆိုသူတို့က အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီဆိုတာကို နာခံမှုနဲ့ လိုက်နာ ဆောင်ရွက်မှုတွေပြုလုပ်ရန် ဖန်တီးထားတဲ့ လူမှုထိန်းချုပ်ရေး ကိရိယာတခုအနေနဲ့ ရှုမြင်သုံးသပ် ကြပါတယ်။ Michael Oakeshott စတဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒီများကတော့ အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီတွေဟာ စိတ်ကူးယဉ်အတွေးအခေါ်စနစ်တွေဖြစ်ပြီး၊ နိုင်ငံရေးလက်တွေ့(political reality) နဲ့ ကင်းကွာကြောင်း ယူဆထားကြပြီး၊ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒကို အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီအဖြစ် မရှုမြင်ပဲ disposition အနေနဲ့ ရှုမြင်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း ဆိုထားကြပါတယ်။

 

လူမှုသိပ္ပံပညာရပ်ကတော့ အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီဆိုတာကို နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွေ ဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့ coherent set of ideas အနေနဲ့ ရှုမြင်ထားပါတယ်။ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုဆိုရာမှာ လက်ရှိတည်ရှိနေတဲ့ စနစ်ကို ထိန်းသိမ်းမှု၊ ပြင်ဆင်မှု၊ ဖယ်ရှားမှုဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများ ပါဝင်ပါတယ်။ ခေတ်သစ် လူမှုသိပ္ပံပညာအရ အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီကို နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများပြုလုပ်နိုင်သည့် အတွေးအခေါ်များ စုစည်းထားသော လှုပ်ရှားမှုဦးတည်သော ယုံကြည်မှုစနစ် (action-oriented belief system) အဖြစ် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆို ထားပါတယ်။   နိုင်ငံရေးပညာရှင် Seliger ဆိုသူက အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီအားလုံးမှာ existing order ကို ကမ္ဘာ့ရှုထောင့်ကနေ ရှုမြင်သုံးသပ်မှု၊ အနာဂတ်ကမ္ဘာမှာ အသုံးပြုသင့်တဲ့ နိုင်ငံရေးသဏ္ဍာန်၊ ကောင်းမွန်သော လူ့အဖွဲ့အစည်း တည်ဆောက်မှုဆိုင်ရာအမြင်များနဲ့ နိုင်ငံရေးပြုပြင် ပြောင်းလဲမှုကို မည်သို့မည်ပုံ လုပ်ဆောင်သင့်ကြောင်း အကြံပြုချက်တွေ ပါဝင်ကြောင်း ဆိုထားပါတယ်။

 

နိုင်ငံရေးပညာရှင် Matthew Festenstein နဲ့ Michael Kenny ဆိုသူတို့က နိုင်ငံရေး အိုင်ဒီရော် လော်ဂျီဆိုတာ ဒီမိုကရေစီ၊ နိုင်ငံတော်၊ သဘာဝ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ တန်းတူညီမျှမှု၊ လွတ်လပ်မှု စတဲ့ နိုင်ငံရေးသဘောတရား (political concept) တွေကို ရှူထောင့်တခုချင်းစီကနေ  ဖွင့်ဆိုထားတဲ့ framework ဖြစ်ကြောင်း ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီ အမျိုးအစားများကို ပညာရှင်များက ခွဲခြားဖော်ပြကြရာမှာ သဏ္ဍာန်အမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုထားကြပါတယ်။ Linear Spectrum သဏ္ဍာန်က နိုင်ငံရေး အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီတွေကို လက်ဝဲ၊ လက်ယာခွဲခြားပြီး ဖော်ပြထားပြီး၊ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ (Socialism)၊ လစ်ဘရယ်ဝါဒ (Liberalism)၊ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒ (Conservatism) နဲ့ ဖက်ဆစ်ဝါဒ (Fascism) စတာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။

 

(၁) ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ

 

ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒရဲ့ အတွေးအခေါ် အစအနတွေကို ဆယ့်ခြောက်ရာစုခေတ်နဲ့ ဆယ့်ခုနစ်ရာစု ခေတ်တွေမှာ ပေါ်ထွက်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေး တွေးခေါ်ပညာရှင် Thomas More, Levellers နဲ့ Diggers တို့ရဲ့  စာတွေထဲမှာ တွေ့ရှိရပေမယ့်၊ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဟာ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီတရပ်အဖြစ် ဆယ့်ကိုးရာစု ကာလအထိ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ခြင်း မရှိပါဘူး။ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဟာ စက်မှုတော်လှန်ရေးနဲ့ အရင်းရှင် စနစ်ကို တုန့်ပြန်တဲ့ အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီအနေနဲ့ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကနဦးအစမှာ စက်ရုံတွေနဲ့ ထုတ်လုပ်မှုတွေရဲ့ ခြိမ်းချောက်မှုကြောင့် ထိခိုက်မှုတစုံတရာရှိလာတဲ့ အနုပညာရှင်များနဲ့ လက်မှုပညာရှင်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စတာလာခဲ့ပေမယ့်၊ နောက်ပိုင်းမှာတော့ အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားနဲ့ ဆက်နွယ်လာပါတယ်။

 

ဆယ့်ကိုးရာစုခေတ်ဆိုရှယ်လစ်အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီမှာ တော်လှန်ရေးသွင်ပြင်လက္ခဏာတွေ ရောစပ်ပါဝင် နေပါတယ်။ အဓိက ရည်မှန်းချက်ကတော့ ဈေးကွက်ဖလှယ်မှုပေါ်မှာ အခြေခံတဲ့ အရင်းရှင်စီးပွားရေး စနစ်ကို ဖျက်သိမ်းပြီး၊ ဘုံပိုင်ဆိုင်မှုသဘောတရားအပေါ်မှာ အခြေခံတဲ့ ဆိုရှယ်လစ်လူ့အဖွဲ့အစည်း တည်ဆောက်မှုနဲ့ အစားထိုးရေး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအတွေးအခေါ် အယူအဆများကို အဓိက လွှမ်းမိုးနိုင်ခဲ့တဲ့ နိုင်ငံရေး တွေးခေါ်ပညာရှင်ကတော့ ကားလ်မာ့က်စ် ဆိုသူဖြစ်ပြီး၊ သူဟာ နှစ်ဆယ်ရာစုခေတ် ကွန်မြူနစ်ဝါဒကို မျိုးစေ့ချခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။

 

ဆယ့်ကိုးရာစုနှောင်းပိုင်းကာလမှာတော့ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရေး ဆိုရှယ်လစ်အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီ (Reformist Socialism) တွေ ထပ်မံပေါ်ထွက်လာပါတယ်။ ဒီအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီအရ အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေရဲ့ လုပ်ခလစာ၊ အလုပ်ခွင်အခြေအနေတိုးတက်ရေးများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းနဲ့ အရင်းရှင်လူ့အဖွဲ့အစည်း အတွင်းသို့ အလုပ်သမားလူတန်းစားများကို ပေါင်းစည်းရေး သဘောတရားများ ပေါ်ထွက်လာပါတယ်။ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများနဲ့ ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံရေးပါတီများလဲ ပေါ်ထွက်လာပါတယ်။ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရေး ဆိုရှယ်လစ်အိုင်ဒီရော်လော်ဂျီက ပါလီမန်နိုင်ငံရေးကို အသုံးပြုပြီး၊ ဆိုရှယ်လစ်စနစ်သို့ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆင့်ကဲတိုးတက် ပြောင်းလဲခြင်းကို ထောက်ခံအားပေးပါတယ်။ ဒီအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီက နိုင်ငံရေး တွေးခေါ် ပညာရှင် Robert Owen (၁၇၇၁-၁၈၅၈)၊ Charles Fourier (၁၇၇၂-၁၈၃၇) နဲ့ William Morris (၁၈၅၄-၁၈၉၆) တို့ရဲ့ အတွေးအခေါ်များနဲ့ ဆက်နွယ်နေတဲ့ ethical socialism ဆိုင်ရာ သဘောတရား များနဲ့ Eduard Bernstein ဖော်ထုတ်ခဲ့တဲ့ revisionist Marxism သဘောတရားများကနေ မြစ်ဖျားခံ စီးဆင်းလာတာဖြစ်ပါတယ်။

 

(၂၀) ရာစုကာလရောက်တော့ ဆိုရှယ်လစ်လှုပ်ရှားမှုမှာ အုပ်စုနှစ်ခု ကွဲပြားလာပါတယ်။ တော်လှန်သော ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ (revolutionary socialism) ယုံကြည်လက်ခံသူများဖြစ်တတဲ့ လီနင်နဲ့ ဘော်ရှီဗစ်တွေက ကွန်မြူနစ်တွေလို့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ သတ်မှတ်ပြီး၊ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရေး သမားများကတော့ reformist socialists တွေလို့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ပြန်လည်ပြင်ဆင်ရေးသမားတွေက ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံသော နိုင်ငံရေးကို သက်ဝင်ယုံကြည်ကြပြီး၊ အဲဒီကနေတဆင့် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ်ဝါဒ ဆိုတဲ့ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီတခု ထပ်မံပေါ်ထွက်လာပါတယ်။

 

ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဟာ လူတန်းစားနိုင်ငံရေး (class politics) နဲ့ ဆက်နွယ်နေပါတယ်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ရှုမြင်ရာမှာ ဆိုရှယ်လစ်တွေက distribution of wealth ကို အခြေခံပြီး သုံးသပ်ပါတယ်။ အစဉ် အလာအရ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒဟာ ဖိနှိပ်ခံရတဲ့ အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေ၊ ကျောမွဲအခြေခံ လူတန်းစားတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။ အလုပ်သမားလူတန်းစားကို လူမှုရေး ပြောင်းလဲမှုကို ဆောင်ကျဉ်းပေးနိုင်တဲ့ agents of social change အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒရဲ့ အဓိကတန်ဖိုးက လူမှုတန်းတူညီမျှမှုဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒက ပြိုင်ဆိုင်ခြင်း ထက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းကို ဦးစားပေးပါတယ်။ တကိုယ်ကောင်းစိတ်ထက် အများအကျိုး ဆောင်ရွက်စိတ်ကို ပိုမို ဦးစားပေးပါတယ်။

 

(၂) လစ်ဘရယ်ဝါဒ

 

လစ်ဘရယ်ဝါဒဟာ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီတခုအဖြစ် ဆယ့်ကိုးရာစုအစောပိုင်း ကာလရောက်မှ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာဖြစ်ပေမယ့် လစ်ဘရယ်သီအိုရီနဲ့ အခြေခံသဘောတရားတွေကတော့ ဥရောပ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဆယ့်ခြောက်ရာစုကာလကတည်းက ပေါ်ထွက်နေခဲ့ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ အစောပိုင်းကာလတွေမှာ လစ်ဘရယ်ဝါဒဟာ absolutism ကို တိုက်ခိုက်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံရေးအယူအဆ တခုအနေနဲ့ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာဖြစ်ပြီး၊ ဆယ့်ကိုးရာစုအစောပိုင်းကာလမှာေတာ့ အစိုးရဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခြင်း လုံးဝကင်းမဲ့သော အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးများကို ဖော်ပြတဲ့ လစ်ဘရယ် ဘောဂဗေဒ ပညာရပ် ပေါ်ထွက်လာပါတယ်။

 

ဒီအတွေးအခေါ်တွေဟာ ဆယ့်ကိုးရာစု လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ ဗဟိုချက်မ ဖြစ်လာပါတယ်။ ဆယ့်ကိုးရာစုနှောင်းပိုင်းမှာေတာ့ စီးပွားရေးရာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု (economic intervention) နဲ့ လူမှုဖူလုံရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု (social welfare reform) ကို ထောက်ခံအားပေးတဲ့ ဆိုရှယ်လစ်ဘရယ် ဝါဒ ထပ်မံပေါ်ထွက်လာခဲ့ပြီး၊ ၂ဝရာစု လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံ သွင်ပြင်လက္ခဏာ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံစည်းမျဉ်းက တဦးချင်းဝါဒဖြစ်ပါတယ်။ လူသားတဦးချင်းဟာ လူအုပ်စု တွေထက် ပိုမိုအရေးကြီးပြီး၊ လူသားတွေဆီမှာ ကွဲပြားခြားနားတဲ့ သွင်ပြင်လက္ခတွေနဲ့ စွမ်းရည်တွေ ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အဆုံးစွန်ရည်မှန်းချက်က လူတဦးချင်းစီရဲ့ စွမ်းရည်တွေကို အကောင်းဆုံးဖော်ထုတ်နိုင်ခွင့်ရှိသော လူအများပါဝင်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို တည်ထောင်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။

 

လူတဦးချင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဟာ လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံတန်ဖိုးဖြစ်ပြီး၊ ဒီတန်ဖိုးဟာ တန်းတူညီမျှမှုနဲ့ တရားမျှတမှုတွေထက် ပိုပြီးတန်ဖိုးရှိတယ်လို့ လစ်ဘရယ်ဝါဒီများက ယူဆကြပါတယ်။ သို့ပေမယ့် လွတ်လပ်ခွင့်ဟာ တရားဥပဒေဘောင်အတွင်းက လွတ်လပ်ခွင့်ဖြစ်ပြီး၊ လူတဦးရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ဟာ အခြားလူတဦးရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို အနှောင့်အယှက် မဖြစ်စေရန် စောင့်ထိန်းဖို့ လိုအပ်ကြောင်း လစ်ဘရယ်ဝါဒီတွေးခေါ်ပညာရှင်များက သတိပေးပြောဆိုထားကြပါတယ်။ လူအများရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို အနှောင့်အယှက်မဖြစ်စေသော လူတဦးချင်းစီရဲ့ အမြင့်မားဆုံးလွတ်လပ်ခွင့်ဟာ လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ တန်ဖိုးလို့ ဆိုကြပါတယ်။

 

လစ်ဘရယ်ဝါဒတွေးခေါ်ပညာရှင်တွေက အစိုးရဆိုတာကို လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှာ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနဲ့ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးရှိဖို့အတွက် အရေးအကြီးဆုံး အစုအဖွဲ့လို့ ရှုမြင်ထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အစိုးရတွေဟာ လူတဦးချင်းစီရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ခြိမ်းချောက်တဲ့ အာဏာရှင်အစိုးရတွေ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိကြောင်းကိုလဲ တွက်ဆထားကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကန့်သတ်အစိုးရ (limited government) ဆိုတဲ့ သဘောတရားကို ယုံကြည်ကြပါတယ်။ ဒီသဘောတရားအပေါ်မှာ အခြေခံပြီး အစိုးရရဲ့ အာဏာပိုင်းခြားသတ်မှတ်မှု (separation of powers)၊ ထိန်းကျောင်းမှုနှင့် ချိန်ခွင်လျှာ (Checks and Balances)၊ နိုင်ငံတော်နဲ့ ပြည်သူအကြားက ဆက်နွယ်မှုများအား ဖော်ပြထားသော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (constitution) ရေးဆွဲအတည်ပြု ပြဌာန်းရေး စတဲ့ သဘောတရားတွေ ထပ်မံ ပေါ်ထွက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

 

(၃) ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒ

 

ဆယ့်ရှစ်ရာစုနှောင်းပိုင်းနဲ့ ဆယ့်ကိုးရာစုအစောပိုင်းကာလတွေမှာ ကွန်ဆာဗေးတစ်အတွေးအခေါ်နဲ့ နိုင်ငံရေးအယူအဆတွေ စတင်ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးက စတင် ဖော်ကျူးလိုက်တဲ့ စီးပွားရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးပြောင်းလဲမှုတွေကို တုန့်ပြန်ချက်အနေနဲ့ ပေါ်ထွက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥရောပတိုက်မှာ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒမှာ နိုင်ငံရေးတွေးခေါ်ပညာရှင် Joseph de Maistre (၁၇၅၃-၁၈၂၁)  သဏ္ဍာန်ဖော်ခဲ့တဲ့ သွင်ပြင်လက္ခဏာတွေ အများအပြား ပါဝင်လာပါတယ်။ ဒီသဏ္ဍာန်မှာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို ဆန့်ကျင်ပြီး၊ အစဉ်အလာဓလေ့ထုံးစံတွေကို တရားသေဆုပ်ကိုင်ထားမှုတွေ ပါဝင်ပါတယ်။

 

သို့ပေမယ့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ ဗြိတိန်နိုင်ငံတို့မှာ ပေါ်ထွက်လာတဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ် ဝါဒကတော့ နိုင်ငံရေးတွေးခေါ်ပညာရှင် Edmund Burke (၁၇၂၉- ၉၇) ရဲ့ ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် ပြောင်းလဲရေး ဆိုတဲ့ သဘောတရားကို အခြေခံထားခဲ့တာကြောင့် အောင်မြင်တဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ် ဝါဒတရပ်အဖြစ် ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။ (၁၉၅၀) နှောင်းပိုင်းကာလတွေမှာတော့ ဗြိတိန်နိုင်ငံက ကွန်ဆာဗေးတစ်ပါတီဟာ စစ်ပွဲပြီးကာလ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးနဲ့ လူမှုပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေကို စတင်လက်ခံလာခဲ့ပြီး၊ ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေတစ်ဝါဒထဲက သဘောတရားအချို့ကိုလဲ လက်ခံလာကြပါတယ်။ (၁၉၇၀) ကာလတွေရောက်တော့ ဒီအတွေးအခေါ်တွေကို အသစ်ထပ်မံပေါ်ထွက်လာတဲ့ လက်ယာသစ် (New Right) ဝါဒက ဖိအားပေးမှုတွေ ရှိလာခဲ့ပါတယ်။

 

ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံစည်းမျဉ်းကတော့ အစဉ်အလာ၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းတွေကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။ အစဉ်အလာတွေဟာ ခေတ်သမိုင်းအဆက်ဆက်မှာ ဖြတ်သန်းပေါ်ထွက် လာခဲ့တဲ့ ဉာဏ်ပညာတွေကို ပေါင်းစုထားတာဖြစ်ပြီး၊ နှစ်ပေါင်းများစွာ လေ့လာစမ်းသပ်ထားပြီး ဖြစ်တာကြောင့် နောင်မျိုးဆက်တွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေအတွက် လက်ဆင့်ကမ်းထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက် သင့်ကြောင်း ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒီတွေက ယူဆကြပါတယ်။ ကွန်ဆာဗေးတစ်တွေက သူတို့ရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေဟာ လက်တွေ့ကျသော အခြေအနေ၊ လက်တွေ့ကျသော မျှော်မှန်းချက်များနဲ့ အညီပေးထွက်လာတာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒကို နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီအြဖစ် မသတ်မှတ်ပဲ ဘဝချဉ်းကပ်မှုတခုအနေနဲ့ ရှုမြင်ဖို့ ငြင်းဆိုချက်တွေ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။

 

ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒအရ လူသားတွေဟာ မှီခိုတတ်တဲ့ သဘောသဘာဝရှိတဲ့အတွက် တည်ငြိမ် အေးချမ်းသော လူ့အဖွဲ့အစည်းရှိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ လူသားတွေကို တကိုယ်ကောင်းစိတ်တွေ၊ လောဘတွေနဲ့ အာဏာရူးသွပ်စိတ်တွေက လွှမ်းမိုးထားတဲ့အတွက် လူသားတွေဟာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ ပျက်ယွင်းနေသူများလဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရာဇဝတ်မှုများ၊ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေး ပျက်စီးမှုများ ပေါ်ထွက်လာရခြင်း ဖြစ်တဲ့အတွက် အင်အားကြီးမားသော နိုင်ငံတော်၊ တင်းကြပ်တဲ့ ဥပဒေ၊ ပြင်းထန်သော ပြစ်ဒဏ်ပေးမှုများနဲ့ ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေးကို တည်ဆောက်ဖို့လိုတယ်လို့ ကွန်ဆာဗေးတစ် ဝါဒီ များက ယုံကြည်ကြပါတယ်။

 

ဒါတင်မကပဲ အချို့လူတွေဟာ ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားကို ရယူခံစားဖို့အတွက် ဗဟုသုတ၊ အတွေ့ အကြုံနဲ့ ပညာရေးတွေမှာ အားနည်းချက်တွေ ရှိနေတာကြောင့် ဦးဆောင်မှု၊ လမ်းညွန်မှုနဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေကို မိဘက သားသမီးတွေကို ပေးအပ်သလိုပုံစံမျိုးနဲ့ လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ လိုအပ်ကြောင်းနဲ့ အထက်မှ အာဏာကျင့်သုံးမှု ရှိရမှာဖြစ်ကြောင်း ကွန်ဆာဗေးတစ်များက ယုံကြည်လက်ခံကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် authority ဟာ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒရဲ့ အဓိက တန်ဖိုးဖြစ်ပြီး၊ လွတ်လပ်မှုဟာလဲ တာဝန်ဝတ္တရားနဲ့ ပူးတွဲတည်ရှိကြောင်း အဆိုပြုထားကြပါတယ်။

 

ဒီလို နိုင်ငံတော်မှ ပြည်သူအား မိဘမှ သားသမီးကို စောင့်ရှောက်ခြင်းကဲ့သို့ အုပ်ချုပ်သောသဏ္ဍာန်၊ တာဝန်ဝတ္တရား၊ hierarchy စတဲ့ သဘောတရားများအပေါ် အခြေခံထားတဲ့ ကွန်ဆာဗေးတစ်ဝါဒကို paternalistic conservatism လို့ သတ်မှတ်ခေါ်တွင်ကြပါတယ်။

 

ဥရောပကွန်ဆာဗေးတစ်များက နောက်ထပ်ဖော်ထုတ်ထားတဲ့ အခြေခံသဘောတရားတရပ်ကတော့ ခရစ်ယန်ဒီမိုကရေစီ သဘောတရားဖြစ်ပါတယ်။ ဒီသဘောတရားကို ဂျာမန် ခရစ်ယန် ဒီမိုကရက်များရဲ့ လူမှုဈေးကွက် ဒဿနိကဗေဒ (social market philosophy) မှာ တွေ့မြင်နိုင်ပါတယ်။ ဒီဒဿနိကဗေဒရဲ့ အခြေခံတန်ဖိုးကတော့ ကိုယ်ပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများနဲ့ ပြိုင်ဆိုင်များပြုလုပ်ရာမှာ ဈေးကွက်မဟာဗျူဟာ များကို အသုံးပြုရာက ရရှိလာတဲ့ အမြတ်အစွန်းများကို လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အကျိုးစီးပွားအတွက် ပြန်လည်အသုံးပြုမှုဖြစ်ပါတယ်။ ခရစ်ယန်ဒီမိုကရေစီ သဘောတရားက ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ၊ သမဂ္ဂများနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ အကြားမှာ လူမှုရေးပေါင်းစည်းမှု (social partnership) ကို အရေးကြီးတန်ဖိုး တခုအနေနဲ့ သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ အချို့တွေးခေါ်ပညာရှင် များကတော့ ဒါကို compassionate conservatism လို့ ဖွင့်ဆိုဖော်ပြကြပါတယ်။

 

(၄) ဖက်ဆစ်ဝါဒ

 

ဖက်ဆစ်ဝါဒရဲ့ အတွေးအခေါ် အစအနတွေကို ဆယ့်ကိုးရာစုနှောင်းပိုင်းမှာ လေ့လာတွေ့ရှိနိုင်ပေမယ့်၊ ဖက်ဆစ်ဝါဒပေါ်ထွက်လာအောင် အစပျိုးပေးလိုက်တာကတော့ ၂ဝရာစုအစောပိုင်းကာလ၊ ပထမ ကမ္ဘာစစ် ဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးပညာရှင်များက ဖော်ပြထားကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဖက်ဆစ်ဝါဒကို ၂ဝရာစု ကမ္ဘာစစ်က မွေးဖွားပေးလိုက်တဲ့ ကလေးငယ်အဖြစ်လဲ တင်စားခေါ်ဆိုကြပါတယ်။ ဖက်ဆစ်ဝါဒရဲ့ manifestation တွေကို အီတလီဖက်ဆစ်ခေါင်းဆောင် မူဆိုလီနီနဲ့ ဂျာမဏီ နာဇီဖက်ဆစ်ခေါင်းဆောင် ဟစ်တလာတို့ရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုစနစ်တွေမှာ တွေ့မြင်နိုင်ပါတယ်။ ဆိုဗီယက် ယူနီယံကြီး ပြိုကျသွားပြီးနောက်ပိုင်းမှာလဲ နီယိုဖက်ဆစ်ဝါဒနဲ့ နီယိုနာဇီဝါဒတွေ ပြန်လည်ခေါင်းထောင် လာမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။

 

ဖက်ဆစ်ဝါဒဟာ ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးနှောင်းပိုင်းကာလမှာ အနောက်ကမ္ဘာရဲ့ နိုင်ငံရေးကို လွှမ်းမိုး လာတဲ့ နိုင်ငံရေးအတွေးအခေါ်များကို ဆန့်ကျင်တဲ့အနေနဲ့ ပေါ်ထွက်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အီတလီ ဖက်ဆစ်ဝါဒီများက ”  ၁၇၈၉ ဟာ သေဆုံးသွားပြီ “ ဆိုတဲ့ ကြွေးကြော်သံကို ကြွေးကြော်ခဲ့ကြပါတယ်။ ပြင်သစ်တော်လှန်ရေးနှောင်းပိုင်းကာလ နိုင်ငံရေးတန်ဖိုးတွေဖြစ်တဲ့ တိုးတက်မှု၊ လွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ တန်းတူညီမျှမှု စတဲ့ သဘောတရားတွေကို ဖက်ဆစ်ဝါဒီတွေက ခေါင်းဆောင်၊ အာဏာ၊ ဟီးရိုးဝါဒ၊ စစ်ပွဲ၊ အာဏာ စတာတွေနဲ့ အစားထိုးခဲ့ပါတယ်။ ဖက်ဆစ်ဝါဒကို အရင်းရှင်ဝါဒ၊ ကွန်မြူနစ်ဝါဒ၊ ကွန်ဆာဗေးတစ် ဝါဒနဲ့ လစ်ဘရယ်ဝါဒ စတဲ့ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီများ အားလုံးကို ဆန့်ကျင်သော ဝါဒတခုအဖြစ် ပုံဖော်ထားကြပါတယ်။

 

ဖက်ဆစ်ဝါဒရဲ့ အဓိကယုံကြည်ချက်ကတော့ ညီညွတ်ခြင်းအင်အား (strength through unity) ဖြစ်ပါတယ်။ ဖက်ဆစ်နို်င်ငံတော်ရဲ့ သားကောင်းဆိုတာကို တာဝန်၊ သစ္စာရှိမှုနဲ့ ကိုယ်ကျိုးစွန့်မှု ဆိုတာ တွေနဲ့ ပုံဖော်ထားပြီး၊ နိုင်ငံတော်ရဲ့ သားကောင်းဟာ သူ့နိုင်ငံနဲ့ လူမျိုးအတွက် အထက်က ပေးအပ် လာတဲ့ တာဝန်ကို ပြန်လှန်မေးခွန်းထုတ်ခြင်း၊ စဉ်းစားသုံးသပ်ခြင်းမရှိပဲ အသက်ပေး ထမ်းဆောင်ခြင်း ဆိုတာက ဖက်ဆစ်ဝါဒရဲ့ ideal ဖြစ်ပါတယ်။

 

ဖက်ဆစ်ဝါဒီတွေရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ အားလုံးကတော့ တထပ်တည်း မတူညီပါဘူး။ အီတလီ ဖက်ဆစ်ဝါဒက အစွန်းရောက် နိုင်ငံတော်ဝါဒ ဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံသားတွေဟာ နိုင်ငံတော် အပေါ်မှာ ပြန်လှန်မေးခွန်းမထုတ်တဲ့ အလုံးစုံလေးစားမှုနဲ့ သစ္စာရှိမှု ရှိရပါတယ်။ ဖက်ဆစ်တွေးခေါ် ပညာရှင် Gentile (၁၈၇၅-၁၉၄၄) က “အစစအရာရာဟာ နိုင်ငံတော်ပဲ ဖြစ်ရမယ်။ နိုင်ငံတော်ကို မဆန့်ကျင်ရဘူး။ နိုင်ငံတော်ရဲ့ ပြင်ပမှာ မဟုတ်ရဘူး” ဆိုပြီး ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။

 

ဂျာမန်ဖက်ဆစ်ဝါဒ ကကျတော့ လူမျိုးရေး ခွဲခြားမှုအပေါ်မှာ အခြေတည်တဲ့ ဂျာမန်အမျိုးသားရေး ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ အပေါ်မှာ အခြေခံထားပါတယ်။ ဂျာမန်ဖက်ဆစ်ဝါဒဟာ သီအိုရီနှစ်ခုအပေါ်မှာ အခြေခံ ထားပါတယ်။ ပထမသီအိုရီကတော့ ဂျာမန်အမျိုးသားတွေဟာ သခင်လူမျိုြးဖစ်ပြီး၊ ကမ္ဘာကို စိုးမိုးအုပ်ချုပ် ရမယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ Aryanism သီအိုရီဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယသီအိုရီကတော့ ဂျူးတွေဟာ ဂျာမန်လူမျိုးတွေကို ဖျက်ဆီးဖို့ ပေါ်ထွက်လာတဲ့ မကောင်းဆိုးဝါးတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့  anti-Semitism သီအိုရီ အမျိုးအစား တမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။

 

နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီရော်လော်ဂျီ အမျိုးအစားများကို အထက်မှာဖော်ပြထားတဲ့  linear spectrum၊ သဏ္ဍာန်နဲ့ ခွဲခြားဆန်းစစ်လေ့လာခြင်းများသာမကပဲ ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီ၊ လက်ယာသစ်၊ လက်ဝဲသစ်နဲ့ မင်းမဲ့ဝါဒ  စတာတွေ ပါဝင်တဲ့ alternative spectrum၊ အမျိုးသားကွန်မြူနစ်ဝါဒ၊ နိုင်ငံတကာကွန်မြူနစ်ဝါဒ၊ အမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ၊ နိုင်ငံတကာ ဆိုရှယ်လစ် ဝါဒ၊ ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ်ဝါဒ၊ ဆိုရှယ်ရီပတ်ပလီကန် ဝါဒ၊ အရင်းရှင်ဒီမိုကရက်တစ်ဝါဒ၊ အရင်းရှင် ရီပတ်ပလီကန်ဝါဒ၊ တိုးတက်သောနီရိုလီဘရယ်ဝါဒ၊ ကွန်ဆာဗေးတစ် နီရိုလစ်ဘရယ်ဝါဒ၊ နီရိုလစ်ဘရယ် ဝါဒ၊ အမျိုးသားရေးဝါဒ စတာတွေ ပါဝင်တဲ့ Moral Matrix သဏ္ဍာန် စသည်များဖြင့်လဲ လေ့လာသုံးသပ်မှုများ ပြုလုပ်နိုင်ပါကြောင်း ရေးသားတင်ပြအပ်ပါတယ်။

 

ခင်မမမျိုး