လျှပ်စစ်သုတ-၀.၅-မြန်မာနိုင်ငံ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားဖြန့်ဖြူးရေးအခြေအနေအပေါ် A.G.T.I (E.P) တစ်ဦး၏ အမြင်

တကယ့်လုပ်ငန်းခွင်ထဲမှာ ဘယ်လိုရပ်တည် လှုပ်ရှားနေရတယ်ဆိုတာ မြန်မာ့ လျှပ်စစ်ဓါတ်အားလုပ်ငန်း (MEPE) မှာ ကိုယ်တိုင်မလုပ်ဖူးခဲ့လို့ တိတိကျကျ မပြောနိုင်ပေမယ့် အဲဒီ့အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ အဝေးကြီးမှာ ရှိမနေခဲ့တာရော၊ ကျောင်းမှာ သင်ခဲ့ရသမျှနဲ့ ကိုယ်တိုင် စပ်စပ် စပ်စပ် လေ့လာထားခဲ့တာလေးတွေပေါင်းပြီး ဒီစာစုကို ပြုစုဖြစ်ပါတယ်။

ကဲ.. စပြီးဆွေးနွေးပါရစေတော့

 ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ သုံးစွဲမှုကြားထဲက ကွာဟနေချက်

ဗဝတ (ဖေါင်ကြီး) သင်တန်းတက်တုန်း မြန်မာနိုင်ငံတော် အစိုးရက ထုတ်ပြန်တဲ့ ရသုံးမှန်းခြေ ငွေစာရင်းစာအုပ် (၁၉၉ဝ မတိုင်မီကထုတ်ခဲ့တာ) ကို လေ့လာခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။

အဲဒီ့မှာ လျှပ်စစ် စွမ်းအင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အံ့ဩစရာ တွေ့ခဲ့ရတာက လျှပ်စစ်ဓါတ်အား ပျောက်ဆုံးမှု ပမာဏပါ။

ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ လျှပ်စစ်ပမာဏရဲ့ ၃၀% နီးပါး ပိုက်ဆံပြန်မရခဲ့ပါ။ ပျောက်ဆုံးသွား ပါတယ်တဲ့။ တစ်နည်းအားဖြင့် လျှပ်စစ်စွမ်းအင် ယူနစ်တစ်သန်း ထုတ်လုပ်ဖြန့်ဖြူးလိုက်တာ ဓါတ်အားခက ယူနစ် ရ သိန်းဖိုးပဲ ပြန်ဝင်တယ်လို့ နားလည်ပေးပါ။ ကျန်တဲ့ယူနစ် ၃သိန်း ဘယ်ရောက်သွားပါသ လဲ……..?  ?

အိပ်ကပ်တွေထဲကို ရောက်သွားတာ မဟုတ်နိုင်ကြောင်း လျှပ်စစ်သီအိုရီတွေနဲ့ လက်တွေ့ ကို ဆက်စပ်တင်ပြပါရစေ။

ကျနော် High Light လုပ်ချင်တာက Line Losses ပါ။ ဓါတ်အားဖြန့်ဖြူးရေးစနစ်တစ်ခုလုံးမှာ သွယ်တန်းထားတဲံ ဝါယာကြိုးတွေရဲ့ အရေးပါပုံပါ ခင်ဗျ။

စက်မှုစွမ်းအင် (Mechanical Energy)၊ အပူစွမ်းအင် (Heat Energy) နဲ့ လျှပ်စစ်စွမ်းအင် (Electrical Energy) အစရှိသဖြင့် လူသားအကျိုးပြု စွမ်းအင်တွေ အများကြီးရှိနေကြတဲံ အထဲ ဘာကြောင့်မို့လို့ လျှပ်စစ် စွမ်းအင်ဟာ အသုံးအများဆုံး အရေးအကြီးဆုံး ဖြစ်လာရတာပါလဲ….?

အဖြေကတော့ သယ်ယူပို့ဆောင်အသုံးချရတာ အလွယ်ကူဆုံးမို့ပါပဲ။ ဝါယာကြိုးရှိရင် သယ်ယူပို့ဆောင် အသုံးချလို့ ရနိုင်လို့ပါ။

အဲဒီ့မှာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တွေ့နေရတဲ့ အဓိက အားနည်းချက်က သွယ်တန်းအသုံးပြုနေတဲ့ (Cable) ကြိုးတွေပါပဲ။ ကြိုးဆိုဒ်တွေဟာ ရှိသင့်တဲ့ ပမာဏထက် သေးနေပါပြီခင်ဗျ။

ပိုမြင်အောင် အရပ်စကားနဲ့ပဲ ရှင်းပါ့မယ်။ စာဖတ်သူရဲ့ လမ်းထဲမှာ သွယ်တန်းထားတဲ့ ဓါတ်ကြိုးတွေကိုပဲ ကြည့်ပါ။

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁ဝ နှစ်လောက်ကစပြီး ဓါတ်ကြိုးတွေ သွယ်တန်းထားခဲ့တယ်ဆိုပါစို့။

အဲဒီ့ ၁ဝ နှစ်တာကာလအတွင် ဒီလမ်းထဲမှာ ရှိတဲံ အိမ်အရေအတွက်၊ လူဦးရေ၊ အသုံးပြုလျှပ်စစ် ပစ္စည်း တွေရဲ့ ပမာဏဟာ အဆများစွာ တိုးပွားလာခဲ့ပါပြီ။

ဒါပေမယ့် ဓါတ်တိုင်ပေါ်က ဓါတ်ကြိုးကတော့ ဒီကြိုးပါပဲ။ လျှပ်စစ်ပစ္စည်း သုံးစွဲမှု ပမာဏ များပြားလာတာနဲ့အမျှ အဲဒီ့ဓါတ်ကြိုးတွေထဲမှာ စီးဆင်းမယ့် လျှပ်စစ်စီးကြောင်း (Current) ပမာဏတွေ ပိုများလာခဲ့ပါပြီ။

အဲဒီ့ (Current) ပမာဏ နဲ့ ဓါတ်ကြိုးရဲ့ လျှပ်စစ် ခုခံမှု (Resistance) မြှောက်ရင် ဓါတ်ကြိုးအတွင်း ဆုံးရှုံးသွားလျော့နည်းသွားမယ့် ဗို့အားရပါမယ်။ အခု မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ မီးအားမပြည့်ဘူးဆိုတာရဲ့ အဓိကတရားခံတစ်ယောက်ပါ။

ပိုမြင်အောင်ထပ်ရှင်းပါဦးမယ်။

“ပွဲတိုးတဲ့ပုဆိုး မျိုးမျိုးလုံချည်” ဆိုတဲ့ ကြော်ငြာလေးတွေ ခေတ်စားနေတဲ့ကာလ သဲတော၊ ဝမ်းတွင်းမှာ စက်ရက်ကန်းတွေ အပြိုင်းအရိုင်း နေ့ချင်းညချင်း တိုးချဲ့လည်ပတ်ခဲ့တဲ့ အတွက်  အဲဒီ့ သဲတောဝမ်းတွင်းမှာ ဓါတ်တိုင်တစ်တိုင်နဲ့ တစ်တိုင်ကြား ဗို့အားကျဆင်းမှု ၁ဝ ဗို့ ရှိခဲ့ပါတယ်တဲ့။

အဲဒီ့တော့ ရပ်ကွက် Transformer ကအထွက်မှာ ဗို့အား ၂၀ဝ ရှိတယ်ဆိုရင် ဓါတ်တိုင် တစ်တိုင်ကွာသွားရင် ဗို့အား ၁၉၀၊ နောက်တစ်တိုင်ထပ်ကွာသွားရင် ဗို့အား ၁၈ဝ နဲ့  Transformer နဲ့ ဓါတ်တိုင် ၁ဝ တိုင်ကွာသွားရင် ဗို့အား ၁၀ဝ ပဲ ကျန်ပါတော့တယ်။ အဲဒါ လက်တွေ့ဖြစ်ရပ်ပါ။

အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်းမှာ မီးအားမပြည့်လို့ မီးအားမြှင့်စက်တွေ တပ်ဆင်လာရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းပါပဲ။ မီးအားမပြည့်ဘူး…. ဘာကြောင့်လဲ….. ?ဘယ်နေရာမှာလျော့သွားတာ လဲ…?

စီးဆင်းနေတဲ့ လျှပ်စီးကြောင်းပမာဏနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ မရှိတဲ့ (သေးငယ်နေပြီ ဖြစ်တဲ့) ဓါတ်ကြိုးများကြောင့်ဆိုတာ အချက်တစ်ချက်ပါ။  ထုတ်လုပ်မှုတွေ မတိုးမြှင့်နိုင်သေးခင် လျော့နည်းပျောက်ဆုံးရခြင်း ယိုပေါက်တစ်ပေါက်ကို ပိတ်နို်င်မယ်ဆိုရင် အများကြီးအကျိုးရှိနိုင်မှာမို့ ဖြေရှင်းနိုင်မယ့် လမ်းကြောင်းတွေကိုပါ တစ်လက်စတည်း တင်ပြပါရစေနော….

လျှပ်စစ်လောကမှာ အဓိက မင်းသားကြီးက လျှပ်စီးကြောင်း (Current) ခင်ဗျ၊ မည်သည့်လျှပ်စစ် ပစ္စည်းမဆို လျှပ်စီးကြောင်း (Current) မရှိရင်/မဖြစ်ရင် အလုပ်မဖြစ်ပါဘူး။ မီးလင်းအောင် ခလုပ်လေးနှိပ်လိုက်တာဟာ လျှပ်စစ်စီး ပတ်လမ်း ပြည့်သွားစေပြီး လျှပ်စီးကြောင်း စီးဆင်းသွားနိုင်ဖို့ပါ။ လူတိုင်းသိထားသင့်တဲ့ လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ ဗဟုသုတလေးအတွက် အခြေခံ ရရှိအောင် နဲနဲလေးထပ်မံရှင်းပြခွင့်ပေးပါဦးနော်။… လိုတိုရှင်းပဲ အရပ်သား သာမာန်လူတွေ နားလည်အောင် ရေးပါ့မယ်။

အိမ်တစ်အိမ်မှာသုံးထားတဲ့ (ခလုပ်ဖွင့် အလုပ်လုပ်နေတဲ့) လျှပ်စစ်ပစ္စည်း အားလုံးပေါင်း အသုံးပြု ပါဝါ ဝပ် ၂၀၀ဝ ဆိုကြပါစို့…. ဗို့အား ၂၀ဝ မှာသုံးရင် လျှပ်စီးကြောင်း ၁ဝ အပ်ပီယာ စီးပါ့မယ် ဓါတ်တိုင်ကနေ အဲဒီ့ အိမ်အထိ ကြားထဲမျာသုံးထားတဲ့ ဝါယာကြိုးရဲ့ ခုခံမှု (resistance) သည် ၁ အိုမ ်း (1 Ώ) ရှိနေမယ်ဆိုရင် အဲဒီ့ဝါယာကြိုး (တိုင်မှ အိမ်) ကြားထဲမှ လျော့နည်းသွားတဲ့ ဗို့အားသည် ၁ဝ ဗို့ဖြစ်ပါမယ်။ (မြင်သာအောင် ဥပမာပေးတာပါခင်ဗျ)

နိုင်ငံတကာမှာ (မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင်) ဥပဒေအရ သတ်မှတ်ထားတဲ့ လိုင်းကြိုးအတွင်း ဗို့အားလျော့နည်းမှု အများဆုံးသတ်မှတ်ချက်သည် ၂% + ၁ ဗို့ဖြစ်ပါတယ်။  MEPE ပေးပို့ဓါတ်အား (၂၀ဝ ဗို့)နဲ့တွက်ရင် (2% of 200 V = 4 V) + 1 V = 5 Volt maximum ဖြစ်ရပါမယ်။ ဓါတ်တိုင်ကနေ အိမ်တွေကို သွယ်တန်းထားတဲ့ ဝါယာကြိုးရဲ့ ပမာဏတွက်ချက်မှုမှာ အဓိက သုံးရတဲ့ သတ်မှတ်ချက်ပါ။ ဓါတ်တိုင်ပေါ်မှာ (၂၀ဝ ဗို့) ရှိနေရင် အိမ်က လျှပ်စစ်ပစ္စည်းတွေ အားလုံးသုံးနေချိန်မှာ (FULL LOAD CONDITION) အိမ်ကမီတာ Box ကို ရောက်နေရမယ့် ဗို့အားသည် (၂၀ဝ – ၅) = ၁၉၅ V ထက်လျော့မနေစေရပါဘူး။ လျော့နေရင် ( ဓါတ်တိုင်ပေါ်မှာ ၂၀ဝဗို့၊ အိမ်က ပစ္စည်းတွေ အားလုံးသုံးထားချိန် မီတာ Box မှာ ၁၉ဝ ဗို့ပဲ ရှိတယ်ဆိုရင် ) တိုင်နဲ့ အိမ်ကြား ဝါယာကြိုးထဲမှာ ၁ဝ ဗို့ပျောက်တဲ့သင်္ကေတပါ။ ဝါယာကြိုး ဆိုဒ်သေးနေခြင်း၊ ဒါမှမဟုတ် ဝါယာကြိုး အလျားအရမ်းရှည်နေခြင်း ဖြစ်နေကြောင်း သိရပါတော့တယ်။ ပိုပြီး တုတ် (ဆိုဒ်ကြီး) တဲ့ ဝါယာကြိုးကို ပြောင်းပြီး သုံးသင့်နေပါပြီး။ ဝါယာကြိုးတွေရဲ့ လျှပ်စစ်ခုခံမှု (Resistance) ဟာ ဝါယာကြိုးရဲ့ လုံးပတ်ဆိုဒ် (Diameter) နဲ့ပြောင်းပြန်အချိုးကျပါတယ်။ ဝါယာကြိုး ပိုကြီးလေ (တုတ်လေ) ခုခံအားနည်းလေဖြစ်ပါတယ်။ ဝါယာကြိုးပိုသေးလေ ခုခံမှုပိုများလေဖြစ်ပါတယ်။ ကြိုးအတွင်း ဆုံးရှုံးမှုများလေ ဖြစ်ပါတယ်။

ဝါယာကြိုးတွေရဲ့ လျှပ်စစ်ခုခံမှု (Resistance) ဟာ ဝါယာကြိုးအလျား (Length) နဲ့ တိုက်ရိုက်အချိုးကျပါတယ်။ ဝါယာကြိုး ပိုရှည်လေ ခုခံအားများလေဖြစ်ပါတယ်။ ဥပဒေအရ ဓါတ်တိုင်နဲ့ အိမ်အကြား အများဆုံး အကွာအဝေးအဖြစ် သတ်မှတ်ထားတာ ကြိုးတစ်ခွေ (ကိုက်၁၀၀) ဖြစ်ပါတယ်။ ဓါတ်တိုင်မရိုက်နိုင်တဲ့နေရာတွေများလို့ အိမ်နဲ့ ဓါတ်တိုင်အကြား ကြိုး ၂ခွေ/၃ခွေ ဆက်ပြီး သွယ်တန်းထားတာတွေ ရှိနေဆဲပါ။  အဲလိုဆိုရင် အိမ်ကို ဗို့အားအပြည့်ရောက်နိုင်ဖို့ မဖြစ်နိုင်တော့ပါဘူး။ ကြိုးဆိုဒ်ပိုကြီးပြီး သုံးမယ်ဆိုရင် နည်းနည်း သက်သာနိုင်ပေမယ့် ကုန်ကျစရိတ် များမှာကိုကြောက်ပြီး မီးရရင်၊ မီးရောက်ရင် ပြီးရောဆက်သွယ်ထားကြလို့ ခရမ်းချဉ်သီး မီးသီးတွေ ဖြစ်ကုန်ရတာပါခင်ဗျ။

ယနေ့မြန်မာနိုင်ငံ လျှပ်စစ်ဓါတ်အား ဖြန့်ဖြူးမှုမှာ ပြသနာ အရင်းခံနောက်တစ်ခုကတော့ ဝါယာကြိုးတွေရဲ့ အရည်အသွေး နိမ့်ကျမှု ပဲဖြစ်ပါတယ်။

လျှပ်စစ်ကို သယ်ဆောင်ရာ၊ ဖြန့်ဖြူးရာမှာ သုံးသင့်တဲ့ ဝါယာကြိုးသည် ကြေးနီ (Copper) Wire ဖြစ်ပါတယ်။ လျှပ်စီးကြောင်းစီးဆင်းမှုကို အနှေုာင့်အယှက်ပေးတဲ့ ခုခံမှု (Resistance) နည်းလို့ အသုံးများရခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ (Copper) ထက်ခုခံမှု (Resistance) နည်းတာ ရွှေ (Gold) နဲ့ ငွေ (Silver) ပဲရှိပါတော့တယ်။  တန်ဖိုးကြီးလွန်းတာရော၊ ခိုင်ခံ့မှုအားနည်း တာရောမို့ ကြေးနီ (Copper) ကိုသာအများဆုံး အသုံးပြုနေကြတာဖြစ်ပါတယ်။

တိုင်အမြင့်ကြီးတွေနဲ့ တင်ပြီး နေရာအဝေးကြီးဆွဲထားရတဲ့ ဗို့အားမြင့် မဟာဓါတ်အားလိုင်းတွေမှာတော့ အလေးချိန်ပေါ့ပါးစေဖို့ လိုအပ်တာမို့ ခုခံအားပိုများပေမယ့် ကြေးနီ (Copper) ထက်ပိုပေါ့တဲ့ Aluminum ကိုသုံးရပါတယ်။ခိုင ်ခံမှုအားနည်းတာကို ဖြည့်ဆည်းဖို့ အလယ်အူတိုင်မှာ Steel Wire ထည့်ထားတဲ့ High Tension Cable တွေကိုသုံးပါတယ်ခင်ဗျ။

“ရေဘူးပေါက်တာ မလိုချင်ဘူး၊ ရေပါတာပဲလိုချင်တယ်” ဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်တစ်ရပ် လွှမ်းမိုးထားချိန် မီးရောက်ရင်ပြီးရော ဗို့အားဘယ်လောက်ရောက်ရောက်၊ ကြိုးထဲမှာ ဘယ်လောက်ပျောက်ပျောက် ထည့်မစဉ်းစားခဲ့တဲ့ (စဉ်းစားခွင့်မပေးခဲ့တဲ့) ကာလတစ်လျှောက်မှာ ခုနက ဗို့အားမြင့် မဟာဓါတ်အားလိုင်းတွေအတွက် တင်သွင်းထားခဲ့တဲံ H.T Cable က ဒန်ကြိုးမြှင်တွေကို ဖြည်ထုတ်၊ သုံးလွန်းတင်ကြိုးပြန်ကျစ်ပြီး ခါတော်မှီဆွဲလိုက်ကြတဲ့ Aluminum ဝါယာသုံး  11 KV ဓါတ်အားလိုင်းတွေနဲ့ ရပ်ကွက်ထဲ 220/440 V ဓါတ်အားလိုင်း တွေ ဖြစ်လာခဲ့ကြ တော့တာပါဘဲ။

အဲဒီ့အမှားတွေရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ပြသနာတွေကို လက်ရှိ ရင်ဆိုင်နေကြရတာပါ ခင်ဗျ။

ဒန် (Aluminum) ဖြစ်လို့ ခုခံမှုများပါတယ်။ အဲဒီ့ကြိုးတွေကြောင့် လိုင်းထဲမှာ ဗို့အားကျဆင်းမှု ပိုများပါတယ်။

MEPE ဓါတ်အားခွဲရုံကနေ ရပ်ကွက် ထရန်စဖော်မာ ကိုပို့ပေးတဲ့ နေရာမှာတင် 11 KV အပြည့်မရောက်နိုင်တော့ပါဘူး။ ရပ်ကွက် ထရန်စဖော်မာအဝင်မှာ 11 KV မပြည့်တော့ပဲ 10 KV ပဲရောက်တယ်ဆိုရင် 220/440 ဗို့ဖြစ်နေရမယ့် ထရန်စဖော်မာအထွက်မှာ 200/400 ဗို့ပဲ ထွက်ပါ တော့မယ်။

အဲဒီ့လျော့နည်း ထွက်ရှိလာတဲ့ ၂၀ဝ ဗို့အားကို ရပ်ကွက်ထဲဖြန့်တဲ့ ဓါတ်တိုင်ပေါ်မှာ Aluminum ဝါယာကြိုးနဲ့ ထပ်ပြီးအသုံးပြု သွယ်တန်းလိုက်တဲ့အခါ နောက်ထပ်ပြသနာ ၂ မျိုး ထပ်ကြုံရပြန်ရော…..

ပထမ တစ်မျိုးက ပြောထားခဲ့ပြီးသား လိုင်းထဲမှာ ခုခံမှုများလို့ လိုင်းအတွင်းဆုံးရှုံးမှု (Line Losses) များတာ။

ဒုတိယ တစ်မျိုးက ဓါတ်တို်င်ပေါ်က ဓါတ်ကြိုးက Aluminum၊ အိမ်ကိုသွယ်မယ့် ဝါယာကြိုးက Copper အဲဒီ့  ၂ ခုကို ချိတ် ယုံကလေး ချိတ်ပြီး မီးဆွဲရတော့ မတူတဲ့သတ္ထု ၂ ခုကြား လျှပ်ကူးမှု မကောင်းဖြစ်ပြီး ဆုံးရှုံးမှု ထပ်ဖြစ်ရတဲ့ ကိစ္စ၊ ညဘက်ဆို မီးပွား (Spark) တွေ တဖွားဖွားမြင်နေရတဲ့ အထိပေါ့။

ကျနော်ကျောင်းတက် ခဲ့တဲ့ မုံရွာ GTI တည်ရာ မြို့သစ်ရပ်ကွက် အိုးဘိုတောင်၊ အောင်ချမ်းသာရပ်က ဓါတ်တိုင်တွေကြည့်လိုက်ရင် အုတ်ခဲထက်ပိုင်းကြိုးတွေ ချိတ်ဆွဲပြီး  ထိတွေ့မှု ကောင်းအောင် လုပ်ပေးထားတဲ့ ဉာဏ်ကြီးရှင် လက်ရာတွေ တွေ့ခဲ့ရတာပေါ့ဗျာ။

တချို့ရပ်ကွက်တွေကတော့ စိတ်ရှည်လက်ရှည် သဲအိတ်လေးတွေ ချုပ်ပြီး အိမ်ကိုဆွဲမယ့် ဝါယာတွေမှာ Weight ထည့်ပေးထားတာတွေ့မြင်မှတ်သားခဲ့ရဖူးပါတယ်။

ယနေ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ လျှပ်စစ်ပြသနာအတွက် လိုင်းကြိုးအတွင်း လေလွင့် ပျောာက်ဆုံးနေမှုဆိုင်ရာ အချက်လေးတစ်ချက်ကို နည်းနည်း လေး အသိပေး လိုက်တာပါခင်ဗျာ။

Post လည်း တော်တော်ရှည်သွားပါပြီ။

Technical Data Detail လုံးဝထည့်မထားပဲ ဒီနေရာမှာ ဒီလိုယိုပေါက်ကြီး ရှိနေသေးတယ် ဆိုတာကိုပဲ တင်ပြလိုက်တာပါ။ ဝိုင်းဝန်းဩဘာပေးကြပါကုန်လော့။

( Line losses updated data from 24/7 News Journal ( Dated- 6.5.2012 )=For Yangon, total losses are down from 18% to 7%. Most of the losses were due to stolen units. Official said. )

With Respect

Swal Taw Ywet