အငတ်ဘေးကပ်ဆိုက်နေတဲ့ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသက ကလေးများကို စားနပ်ရိက္ခာပေးပါ
kaiby SweSwe Aye
၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်တွင် စတင်ခဲ့သော အစ္စရေးနှင့် ဟာမားစ်တို့၏ စစ်ပွဲ ၂ နှစ်ခန့်အကြာတွင် Gaza သည် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ခဲ့သည်။ UNICEF ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ လူ ၆သောင်းကျော်အသတ်ခံခဲ့ရပြီး ထိုအထဲမှ လူ ၁၈၀၀၀ မှာ ကလေးများဖြစ်သည်။ Gaza တွင် အဓိကနေထိုင်သော လူ ၂ သန်း၏ အများစုသည် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခဲ့ရပြီး အိုးအိမ်မဲ့ခြင်း၊ သန့်ရှင်းသော သုံးရေ၊ သောက်ရေမဲ့ခြင်း၊ အစားအစာ ဆက်တိုက် ပြတ်လတ်ခြင်းများနှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ အစ္စရေးအာဏာပိုင်များက ထပ်တလဲလဲ ငြင်းဆိုသော်လည်း Gaza သည် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း ကမ်းပါးယံကို ရောက်နေပြီဆိုခြင်းကို တစ်ကမ္ဘာလုံးက သဘောတူညီစွာ ကောက်ချက်ချခဲ့ကြသည်။ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ၊ လူသားချင်းကိုယ်ချင်းစာအဖွဲ့အစည်းများ၊ သမ္မတ Donald Trump အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှ ခေါင်းဆောင်များသည် Gaza ၌ အငတ်ဘေးဆိုက်နေကြောင်း အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြသည်။
ကလေးများ အရေးပေါ်အခြေအနေအတွက် ကုလသမဂ္ဂရန်ပုံငွေအဖွဲ့ဖြစ်သော UNICEF က အကူအညီများကို ပိတ်ဆို့ခြင်း၊ စစ်ပွဲနှင့် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုများကြောင့် လူအသေအပျောက်နှုန်း မြင့်တက်ခြင်း သံသရာလည်နေခြင်းကို တိုက်ဖျက်ဖို့ “ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသဆီဝင်တဲ့ ဂိတ်ပေါက်အားလုံး၊ လမ်းကြောင်းအားလုံးကို သုံးပြီး လိုအပ်တဲ့ ထောက်ပံ့ကူညီမှုတွေကို Gaza ဒေသတစ်ခုလုံး ပြည့်ဝအောင် ပေးကြပါ” ဟု လွန်ခဲ့သော ရက်သတ္တပတ်က တောင်းဆိုခဲ့သည်။
Gaza က ကလေးများ၊ မိသားစုများ၏ အသက်ကို ကာကွယ်ဖို့ ဆောင်ရွက်ရမည့်အရာများနှင့် မြေပြင်မှအခြေအနေများအကြောင်းကို ဆွေးနွေးသော “ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းခြင်းဟာ အခရာ စိတ်ဓာတ်ကျင့်ဝတ်မှာ ဖြစ်နေချိန်မှာ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသက ကလေးများကို စားနပ်ရိက္ခာပေးပါ” ဆွေးနွေးပွဲကို ၂၀၂၅၊ သြဂုတ် ၈ ရက်က American Community Media က ကျင်းပခဲ့ရာ Alex de Waal (Executive Director, World Peace Foundation; expert on famine and mass atrocity, Fletcher School of Law & Diplomacy, Tufts University), Budour Hassan (Amnesty International’s researcher on Israel and Palestine), ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် ၉ လကြာ သွားရောက်နေထိုင်ပြီး စေတနာ့ဝန်ထမ်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သော ဂျာနယ်လစ်နှင့် aid worker ဖြစ်သူ Afeef Nessouli တို့ ပါဝင်ဆွေးနွေးခဲ့သည်။
ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု အခြေအနေ
အောက်တိုဘာ ၂၀၂၃ မတိုင်မီက ဂါဇာ၏ အခြေအနေမှာ နေထိုင်သူများ၏ အာဟာရနှင့် ကျန်းမာရေးအခြေအနေများမှာ ယေဘုယျအားဖြင့် ပုံမှန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး အာဟာရချို့တဲ့သော ကလေးများ ပမာဏမှာ အမြောက်အများမဟုတ်ခဲ့ကြောင်းနှင့် လူဦးရေ ၂ သန်းခန့်မှာ အစ္စရေးက ထိန်းချုပ်ထားသော အစာ၊ ဆေးဝါး၊ ရေ၊ လောင်စာ စသည်တို့အပေါ်မှာ အလုံးစုံ မှီခိုခဲ့ရကြောင်း Alex de Waal က ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ဂါဇာမှာ အစားအစာ ထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်း မရှိသလောက်ပင်ဖြစ်သည်။ အောက်တိုဘာ ၂၀၂၃ နောက်ပိုင်းတွင် အစ္စရေးသည် အချက် ၂ ချက်ကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ပထမတစ်ခုမှာ စစ်တပ်အင်အားဖြင့် ဂါဇာကို အလုံးစုံထိန်းချုပ်ခဲ့ပြီး ပထမ ၇ ပတ်တွင် ဘာကိုမှ ဝင်ခွင့်မပြုခဲ့ပေ။ ထို ၇ ပတ်ကြာပြီးမှ အစာအချို့နှင့် အခြားပစ္စည်းများကို တစ်နေ့ချင်းတို့တိတို့တိ ယူလာခွင့်ပြုခဲ့သည်။ နောက်တစ်ချက်မှာ စစ်တပ်ကမ်ပိန်းဖြင့် မြေပြင်ပေါ်ကို လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်ကာ လူ့အသက်များ ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အရာများကို ပျက်စီးစေခဲ့သည်။
“လူ့အသက်တွေ ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အရာဆိုတာဟာက အဓိက အခေါ်အဝေါ်ပါပဲ။ နိုင်ငံတကာဥပဒေက ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းကို ကာကွယ်ပေးတာက အစာမဟုတ်ပါဘူး။ လူ့အသက်တွေ ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အရာတွေထဲမှာ အစာ၊ ရေ၊ ပိုးသတ်သန့်စင်ခြင်း၊ အိမ်ယာကိစ္စ၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုတွေပါ ပါဝင်ပါတယ်” ဟု Waal က ဆိုသည်။ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၃ မှ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၂၄ အတွင်းမှာ evacuation orders များထုတ်ခဲ့ပြီး လူအများသည် အိမ်များကို စွန့်ကာ အခြားနေရာများတွင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခဲ့ကြရသည်။
လွန်ခဲ့သောနှစ် ၂၀ ခန့်က United Nations က သတ်မှတ်ထားသော IPC (the Integrated Food Security Phase Classification System) အရ အရေးတကြီး ထိခိုက်ခံရသော ဒေသများတွင် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီလိုအပ်မှုအဆင့်ကို အစားအစာဖူလုံသော အချက်အလက်၊ ကလေးများ အာဟာရချို့တဲ့သော အချက်၊ လူအလွန်အကျွံ အသေအပျောက်များခြင်းအပေါ်တွင် မူတည်ပြီး တွက်ချက်ရာ ဂါဇာဒေသသည် အဆိုးဆုံး အဆင့် ၅ ကို ရောက်နေပြီဖြစ်ကြောင်း Alex de Waal က ပြောကြားခဲ့သည်။ IPC နှင့် ညီမျှသော အမေရိကန်စနစ် ကနဦး အငတ်ဘေးကျရောက်ခြင်း သတိပေးစနစ်ကွန်ယက်ဖြစ်သော Hughesnet အရ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းကို တင်းခံနိုင်သော အခြေအနေသည် ကျော်လွန်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (US) သည် အစ္စရေးကို ဂါဇာအတွက် အကူအညီများကို ပိုပေးပြီး တင်းခံနိုင်သောအဆင့်အောက်မှာ ထိန်းထားဖို့ တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ “အစ္စရေးဟာ ကျွန်တော်တို့ လိုအပ်တဲ့ ဒေတာတွေကို စုဆောင်းဖို့ လူသားချင်းစာနာမှု အလုပ်လုပ်နေသူတွေကို ခွင့်မပြုခဲ့ပါဘူး။ သတင်းသမားတွေကို ခွင့်မပြုခဲ့ပါဘူး” ဟု Waal က ဆိုသည်။
အစားအစာ ဖြန့်ဝေမှုနှင့် လုံခြုံရေး
ယခုနှစ် မတ်လဆန်းမှ မေလလယ်အထိ အစာအချို့ကို ဝင်ခွင့်ပြုခဲ့သော်လည်း သိုလှောင်ထားရှိသော အစားအစာပမာဏမှာ နည်းပါးနေခဲ့သည်။ အစားအစာ ဝေငှခြင်း မညီမျှမှုမှာ အမြဲရှိနေသည့်အတွက် တစ်ဦးချင်းစီကို အစာကျွေးနိုင်ဖို့ လိုအပ်နေရုံသာမက ပိုပြီး အစားအစာများကို ဝေငှနိုင်ရန် လိုကြောင်းလည်း Alex de Waal က ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့သည်။ အစာအဆင်းရဲဆုံးသူ ၂၀%၊ လေးပုံတစ်ပုံလူများသည် ဈေးကွက်ကဖြစ်စေ၊ ပုံမှန် အစားအစာပေးတာကဖြစ်စေ နောက်ဆုံးမှ အစားအစာရရှိသူများဖြစ်ကြပြီး ထိုသူများသည် အမှန်တကယ် အန္တရာယ်နှင့် ကြုံနေရသူများဖြစ်ကြသည်။ “ခင်ဗျားတို့ အခုမြင်နေရတဲ့ အခြေအနေက တစ်စတစ်စ ဖြည်းဖြည်းချင်း ပိုပိုဆိုးလာပြီးတော့ အရှိန်ပိုမြင့်လာတယ်။ အခုအခြေအနေဟာ အရှိန်မြင့်အမှတ်ကို ရောက်နေပါပြီ။ ကျွန်တော် ကြောက်တာက အငတ်ဘေးက ပိုဆိုးလာပြီး ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု ကြုံနေရတဲ့ ကလေးတွေ အရေအတွက်က နေ့တိုင်း မြန်မြန်ဆန်ဆန် မြင့်တက်နေတယ်။ ဒီအခြေအနေကို ပြန်ပြီး တည်အောင်လုပ်ဖို့ဟာ အများကြီးပိုခက်လာပါလိမ့်မယ်”
US နှင့် Israel ကျောထောက်နောက်ခံ Gaza Humanitarian Foundation (GHF) က အစားအစာများ ဝေငှရန် လုံခြုံသောနေရာ ၄ ခုဟု သတ်မှတ်သော်လည်း ထို ၄ နေရာတွင် ၃ နေရာသည် လူများ သွားလာရခက်ခဲသော တောင်ပိုင်းတွင်ရှိပြီး လုံခြုံသောနေရာများမဟုတ်ကြောင်းကို Alex de Waal က ဆက်ပြီးဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ထိုနေရာများသည် အစာဝေချိန်အခိုက်အတန့်သာ ဖွင့်ထားပေးသော်လည်း အနီးဝန်းကျင်တွင် စစ်သားများ စောင့်နေသည်။ ထိုစစ်သားများသည် ထိုလူအုပ်ထဲမှာ ဘယ်သူတွေပါသလဲ မသိချေ။ ဟာမားစ် (Hamas) များလည်း ပါနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် လူအုပ်သည် ကယောင်ခြောက်ခြား အလွယ်တကူဖြစ်ရသည်။ ပုဂ္ဂလိကလုံခြုံရေး ကန်ထရိုက်တာများလည်း ကယောင်ခြောက်ခြား အလွယ်တကူဖြစ်ရသည်။ ထို့ကြောင့် ဆင်းရဲပြီး အစာလိုအပ်နေသူများမှာ အစာမရကြပေ။ “ကျွန်တော်ထင်တဲ့အချက်တစ်ခုက အလွန်ရက်စက်လွန်းပါတယ်။ Hamas တွေကို အစာမရစေချင်တဲ့အတွက် အစ္စရေးဟာ ဒီလိုဖြစ်အောင် အကွက်ချခဲ့တာပဲ။ Hamas တွေဟာ အစာတွေခိုးယူတယ်လို့ ပြောနေဆိုနေတာ လတွေကြာပြီ။ US ရဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးချက်အရ Hamas တွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက်က အစာတွေ အများကြီးခိုးနေတယ်လို့ မတွေ့ခဲ့ရဘူး။ ကျွန်တော်ထင်တာက Hamas တစ်ဦးချင်းစီကတော့ ခိုးချင်ခိုးမှာပေါ့” အစ္စရေးသည် Hamas က အစာများယူခြင်းကို ဂရုမစိုက်ဘဲ အခြားသော အကြောင်းအရာများ နောက်ကွယ်မှာ ရှိသေးကြောင်းကို Alex de Waal က ဆက်ပြောခဲ့သည်။ “Gaza Humanitarian Foundation အကြောင်းကို ပြောပြီဆိုရင် ခင်ဗျားတို့မေးရမှာက ဘယ်သူတွေက ခင်ဗျားတို့ အစာတွေကို စားနေတာလဲဆိုတာပဲ။ ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုရင် သူတို့က ဒီမေးခွန်းကို ဖြေနိုင်မယ်မထင်ဘူး”
မြေပြင်အခြေအနေနှင့် ဆေးဝါးပြဿနာ
ဂါဇာတွင် ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ် ၂၇ မှ ဇွန် ၃ ရက်အထိ သွားရောက်နေထိုင်ကာ Glia လူသားချင်းစာနာမှု ကူညီရေးအဖွဲ့တွင် aid worker အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ၊ ဂျာနယ်လစ် Afeef Nessouli က door to door အစာဝေစနစ်အကြောင်း ဆွေးနွေးခဲ့ရာ ယခင်က ကုလသမဂ္ဂ (UN) ကျောထောက်နောက်ခံစနစ်ဖြင့် နေရာ ၄၀၀ တွင် ထိုစနစ်ရှိပြီး ပူပူနွေးနွေး ချက်ထားသော အစားအစာများကို red zone ရှိ လူထုအပါအဝင် လူများထံ ဝေခဲ့ခြင်းများ ရှိခဲ့သော်လည်း ထိုစနစ်ကို အစားထိုး ပြောင်းလဲလိုက်ကြောင်း ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ကွန်မြူနီတီ မီးဖိုများတွင် ချက်ပြုတ်စရာ ဘာမှမရှိခြင်းမှာ ကြီးမားသော ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်ကြောင်းနှင့် ဇွန် ၁ ရက်နေ့တွင် သူအလုပ်လုပ်ခဲ့သော Chevez Brazo ကွန်မြူနီတီမီးဖိုမှာ ပိတ်ခဲ့ရပြီး အခြား NGO အဖွဲ့တစ်ခုက ဆက်လုပ်ရာမှာ အာလူးကလွဲပြီး ဘာမှမရှိကြောင်း Afeef Nessouli က ဆက်ပြောသည်။ “သေလုနီးပါး အန္တရာယ်တွေ vs UN ကျောထောက်နောက်ခံ ကွန်မြူနီတီမီးဖိုတွေနဲ့ အကူအညီပေးနေတဲ့ နေရာရာချီမှာ လူသားချင်းစာနာ ကူညီသူတွေက လိုနေတဲ့ ပစ္စည်းအထောက်အပံ့ ဘာမှမရှိဘဲနဲ့ ဘာမှလုပ်လို့မရဘူးဗျ။ ဒီစနစ်တွေက လူသားချင်းစာနာ ကူညီသူတွေကို နေရာမချပေးဘူး။ GHF ရှိတဲ့နေရာတွေက ဖရိုဖရဲဖြစ်နေတာတွေအပြင် အင်မတန် အန္တရာယ်များတဲ့နေရာတွေ” ဟု Nessouli က ဆိုသည်။ “အခုလည်နေတဲ့ ယန္တယားတွေက တန်းတူညီမျှမှု၊ အစွဲကင်းမှုနဲ့ လူသားချင်းကိုယ်ချင်းစာမှု စိတ်ဝိဉာဉ်နဲ့ မဟုတ်ဘူး။ ကျွန်တော့်အမြင်က ပျက်စီးသုတ်သင်ဖို့ လူတွေကို သက်သာစေတာထက် ပိုပြီး နာကျင်စေဖို့ နောက်ထပ်မူဝါဒတစ်ခု စစ်စစ်ပါပဲ”
အစ္စရေး၏ တိုက်ခိုက်ဖျက်ဆီးမှုများကြောင့် ဂါဇာ၏ လယ်ယာမြေ ၈၃% မှာ ထွန်ယက်စိုက်ပျိုး၍မရတော့ဘဲ ငါးဖမ်းရေယာဉ်များ၏ ၈၃% မှာ ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ ကြက်သွန်နီတစ်ကီလိုကို ယခင်က $3 မှ ယခုအခါ ကြက်သွန်နီတစ်ဥကို $3၊ tuna တစ်ဗူးကို $10၊ ဂျုံတစ်ဗူးကို $15 ခန့် ဈေးများ ဖြစ်နေပြီး Afeef Nessouli ကိုယ်တိုင် ဂါဇာတွင် သွားရောက်နေထိုင်စဉ် နှစ်လကျော်အတွင်း ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန် ၁၂ ပေါင်ကျခဲ့သည်။ သူတွေ့ခဲ့ရသော အရပ် ၆ ပေ အမျိုးသားမှာ ၁၁၉ ပေါင် အလေးချိန်သာရှိပြီး အစာရေစာရရန် ခက်ခဲနေသည်။ ဂါဇာသို့ ဝေသောအစားအစာများကို လူတိုင်း ညီမျှစွာ ရရှိကြသည်မဟုတ်ပေ။
ဆေးရုံများတွင် လူနာများ ပြည့်လျှံနေကာ လိုအပ်သော ဆေးဝါးများကို လုံလုံလောက်လောက် မရကြပေ။ Afeef Nessouli နှင့် ဂါဇာတွင် နေ့တိုင်း အလုပ်အတူတူ လုပ်ခဲ့သော NASA နှင့် USAID မှ ဆရာဝန်များသည် အရိုးနှင့် အရေပြားသာ ကျန်တော့သောသူများသည် ဗုံးထိ၊ သေနတ်မှန် ဒဏ်ရာများ၊ အဆောက်အအုံအပြိုအပျက်ကြားမှ ဆွဲထုတ်ကယ်ဆယ်ခံရပြီး ရရှိသော ဒဏ်ရာများ၊ drone quadcopter ဖြင့် တိုက်ခိုက်ခံရသော ဒဏ်ရာများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရပြီး အနာသက်သာရန် မော်ဖိန်းလည်း မရကြချေ။ “လူတွေဟာ အစွန်းရောက်နေပြီ။ သူတို့ဟာ နှိပ်စက်ညှင်းပမ်းခံနေရတယ်။ ဒီစကားကလွဲပြီး ပြောစရာမရှိတော့ပါဘူး။ ခင်ဗျားတို့ မျက်စိရှေ့မှာတင် သူတို့ နှိပ်စက်ညှင်းပမ်းခံနေကြရတာပါ” ဟု Nessouli က ဆိုသည်။
သမိုင်းကြောင်းနှင့် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု စွပ်စွဲချက်များ
အောက်တိုဘာ ၇၊ ၂၀၂၃ တွင် အစ္စရေးအား Hamas က တိုက်ခိုက်ခြင်းကို လက်တုံ့ပြန်ပြီး အစ္စရေးက စစ်ရေးဖြင့် တုံ့ပြန်ရာ အောက်တိုဘာ ၂၇၊ ၂၀၂၃ တွင် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသကို အလုံးစုံ ထိုးဖောက်နိုင်ခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာ ၂၈ တွင် အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် Benjamin Netanyahu က စစ်ပွဲ၏ ဗျူဟာသစ် “new phase” ဟု ကြေညာကာ ဂါဇာသို့ အင်အားအလုံးအရင်း ပို့ပြီး မြေပြင်၊ လေကြောင်း၊ ရေကြောင်း တိုက်ခိုက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ Budour Hassan က စစ်ပွဲ၏ ပထမ ၃ ရက်မှာပင် လူ ၄၉ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ဂါဇာကို အဝင်နှင့် စားနပ်ရိက္ခာ ထောက်ပံ့ခြင်းကို ကန့်သတ်ခံခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ “ဒါက ပါလက်စတိုင်းတွေအတွက် မမျှော်လင့်ထားတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ဆယ်စုနှစ်တွေ အများကြီးမှာ မြင်ခဲ့၊ ကြုံခဲ့ရတာတွေပဲ။ ခုချိန်မှာတော့ ကျွန်မတို့က အဆိုးဆုံးကို မြင်နေရပြီ” ဟု Hassan က ဆိုသည်။
ဒီဇင်ဘာ ၂၀၂၄ ကို ပြန်သုံးသပ်ပြီး Amnesty International က အစ္စရေးသည် ဂါဇာရှိ ပါလက်စတိုင်းများကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်သည်ဟု အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ ထုတ်ပြန်ခြင်းမှာ ဂါဇာတွင် ဆက်ပြီး စစ်ကြောင်းထိုးနေခြင်းအတွက် အရေးကြီးပြီး ပါဝင်ပတ်သက်နေသော အစ္စရေးအစိုးရက ထုတ်ပြန်သော ကြေညာချက်ပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကို စိစစ်သုံးသပ်ပြီး လူအစုလိုက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရစေခြင်း၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြင်းထန်စွာ ထိခိုက်စေခြင်း၊ လူစုလိုက်၏ဘဝအခြေအနေများကို ထိခိုက်နာကျင်စေခြင်းတို့အပေါ်မှာ အာရုံစိုက်ကာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
၂၀၂၄၊ ဖေဖော်ဝါရီနှင့် မတ်လများတွင် ဂါဇာမှာ အငတ်ဘေးနှင့် ရောဂါထူပြောခြင်းများမှာ သိသိသာသာ များပြားခဲ့သည်။ ဂါဇာမြောက်ပိုင်းတွင် အစားအစာနှင့် ဆေးဝါးများအဝင်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထပ်မံပိတ်ဆို့ခဲ့ပြီး လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု အစောပိုင်းကပင် မြောက်ပိုင်းတွင် နေထိုင်သူများကို ထွက်ခွာသွားရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ သို့သော် လူသိန်းချီပြီး နေထိုင်နေသေးသည်။ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၉၊ ၂၀၂၄ တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော Flour Massacre တွင် ဂျုံအိတ်များကို သယ်ဆောင်လာသော လူသားချင်းစာနာမှုကူညီသော ထရပ်ကားများထံမှ အစာရရန် ထောင်ချီသော ပါလက်စတိုင်းများက စုပြုံနေစဉ် Israeli စစ်သားများက သေနတ်ဖြင့်ပစ်ရာ လူ ၁၁၈ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ၇၆၀ ဒဏ်ရာရခဲ့သည်။ EU, France, Germany, China, Canada, African Union အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများက ထိုဖြစ်ရပ်ကို ရှုတ်ချခဲ့သည်။ “dehumanization လူမဆန်ခြင်း အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပျက်ခဲ့တယ်ဆိုတာက ရှင်းနေတာပဲ။ လူတွေက ဒီအကြောင်းကို ဖော်ပြခဲ့ကြတယ်” ဟု Hassan က ပြောကြားခဲ့သည်။
ဂါဇာတွင် နေထိုင်သူများ၏ လူ့အသိုင်းအဝိုင်း ဆက်နွယ်နီးစပ်မှုကို ပြိုကွဲစေခဲ့ကြောင်းနှင့် ၂၀၂၅၊ ဇန်နဝါရီ ၁ မှ မတ် ၁၈ အထိ စစ်ပွဲရပ်ချိန်များမှာလည်း မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်သာ ရှိခဲ့ကြောင်းကို Budour Hassan က ဆက်ပြောခဲ့သည်။ ထိုကာလများတွင် လူများမှာ လွန်ခဲ့သော လများစွာက သေဆုံးခဲ့သော ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေများ၏ အလောင်းအပိုင်းအစများကို မြေကြီးများထဲမှ ပြန်ဖော်ရှာဖွေဖို့ ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ကြောင်း၊ မြောက်ပိုင်းသို့ ပြန်ပြီး ပျက်စီးခဲ့သော အိမ်များကို ပြန်ဆောက်ရန် မျှော်လင့်ခဲ့ကြသော်လည်း အိမ်ပြန်ဆောက်ရန် လိုအပ်သော ပစ္စည်းများ၊ အိမ်အပြိုအပျက်များကို ဖယ်ရှားရန် စက်ယန္တရားများကို ဝင်ခွင့်မပေးခဲ့ချေ။ ထိုအိမ်အပျက်အစီးနေရာများနှင့် ဂါဇာ၏ လယ်ယာမြေအဖွံ့ဖြိုးဆုံးဒေသဖြစ်သော အရှေ့ပိုင်းဒေသများ၊ မွေးမြူရေးခြံများ၊ ငါးဖမ်းနိုင်သောနေရာများ အပါအဝင် နေရာအများအပြားကို “no-go zones” အဖြစ် အစ္စရေးစစ်တပ်က သတ်မှတ်ခဲ့သည်။
မတ် ၂၊ ၂၀၂၅ တွင် အစ္စရေးသည် အလုံးစုံစစ်တပ်ထိန်းချုပ်ခြင်းကို ပြန်ထူထောင်ခဲ့သည်။ နောက်တစ်ပတ်တွင် အစ္စရေးသည် ရေဆိုးမှ ရေသန့်ကို သန့်စင်ပေးသော တစ်ခုတည်းသော desalination plant ကို ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကွန်ယက်စနစ်သည် အစ္စရေးမှလာသော်လည်း ပါလက်စတိုင်းအာဏာပိုင်များက ငွေပေးရသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားဖြတ်၊ သောက်ရေသုံးရေဖြတ်ခြင်းများအပြင် မတ် ၁၈ တွင် လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ခြင်းများ တစ်ဖန် အရှိန်တက်လာခြင်းမှာ အဆိုးဆုံးထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ အငတ်ဘေးသာမက ဦးနှောက်အမြှေးရောင်၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော၊ the Guillain-Barre syndrome ရောဂါများ ပျံ့ပွားနေပြီး ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုထိပါ ကွင်းဆက်ပြဿနာများကိုပါ ဂါဇာသည် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရှိ လူများသည် အငတ်ဘေးဆိုက်နေကြောင်းကို အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump က ဇူလိုင် ၂၈၊ ၂၀၂၅ တွင် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ကမ္ဘာကျော်တေးသံရှင် Madonna က ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီးကို အချိန်မလွန်ခင်မှာ ဂါဇာရှိ ကလေးများထံ သွားရောက်ဖို့ X social media မှ သြဂုတ် ၁၁၊ ၂၀၂၅ တွင် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။
ဂါဇာတွင် အစားအစာပုံးများ၊ ဗူးများရဖို့ လူအမြောက်အများ အစာလုရပုံကို “အစာရဖို့၊ အကြွင်းအကျန်တွေရဖို့ကို လူတွေဟာ အောက်ခြေကြမ်းခင်းပေါ်မှာတောင် ရှိနေကြရတယ်။ ကျွန်မတို့က တိရစ္ဆာန်တွေလို ဖြစ်နေပြီလို့ ပြောနေကြတာက တင်စားပြီး ပြောနေတာမဟုတ်ပါဘူး။ တချို့လူတွေက ဂျုံဗူးတွေရကြတယ်။ တချို့ ဂျုံတွေဟာ လူ့သွေးတွေစွန်းနေတယ်” ဟု Hassan က ဆိုသည်။