မြန်မာ့ဂဇက် အယ်ဒီတာသင်ပုန်း – အောက်တိုဘာ ၂၀၂၂

ကြားလယ်ရွေးကောက်ပွဲရောက်တော့မည်။
၂နှစ်သက်တမ်းရှိ အောက်လွတ်တော်ဟောက်စ်အမတ်(၄၃၅)ဦးအားလုံးတဖန်ပြန်အရွေးခံရပေဦးမည်။ ၆နှစ်သက်တမ်းရှိ စိနိတ်တာ(၃၄)ဦးနှင့် ၄နှစ်/၂နှစ်သက်တမ်းအသီးသီးရှိကြကုန်သော ဂါဗနာ(၃၆)ဦးတို့လည်း လာမည့်နိုဝင်ဘာ ၈ရက်နေ့ရွေးကောက်ပွဲတွင် လူထုဆန္ဒမဲကောက်ယူ၍ အရွေးခံရမည်ဖြစ်ပေရာ အမေရိက၏နိုင်ငံရေးအခြေအနေကို ကြီးစွာပြောင်းပေးနိုင်သော ရွေးကောက်ပွဲရယ်ပါ။ မတူညီသောသက်တမ်းများကြောင့် အားလုံးတပြိင်းနက်ထွက်/ဝင်မဖြစ်ရကား နိုင်ငံ၏မူလနိုင်ငံရေးပေါ်လစီမှာ အမြစ်မှကျွတ်လန်ပြောင်းသွားမည်တော့မဟုတ်ချေ။ ခုံ၅၀% အထက်ရ/မရကိုလိုက်၍ ဟောက်စ်စပီကာ(တိုင်းပြည်၏တတိယရာထူး) နှင့် စိနိတ်ခေါင်းဆောင်တို့လည်း ပါဝါချိန်ခွင်လျှာ ညှိရန်လိုက်၍ပြောင်းကြပါ၏။
သို့ငြား အမေရိကား၏ယခုလာမည့်ရွေးကောက်ပွဲသည် ကမ္ဘာအတွက်အလွန်အရေးကြီးသောနေရာ၌ရှိ၏။ ယူကရိန်း/ရုရှားစစ်၊ ချိုင်းနား/ထိုင်ဝမ်စစ်၊ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးတက်/ကျ တည်မှီရာအမြုတေပါ။

“အမေရိကန်စမတ်”
ပြီးခဲ့သော ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါတီတခုတည်း(ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ)၏ သမ္မတနှင့် ဟောက်စ်၊ စိနိတ် ခုံနေရာများ(အများစု)ရွေးချယ်ခံထားရပေရာ (အမေရိက နိုင်ငံရေးထုံးစံအရဆိုပါလျှင်)ယခုကြားလယ်ရွေဂကောက်ပွဲသည် ဟောက်စ်၊စိနိတ် တခုခု(သို့) ၂ခုလုံး အတိုက်အခံဖြစ်နေသောပါတီ(ရီပါ့ဗလစ်ကန်ပါတီ)၏ အမတ်အများစု နေရာရရွေးကောက်ခံရ၍ ဒီမိုကရက်သမ္မတဥပဒေပြုအာဏာလက်ရုန်းပြုတ်ရမည့်နှစ်ဖြစ်သည်။
ဤထုံးစံဖြင့် ပါတီတခုတည်းမှ နှစ်ရှည်အာဏာစုံယူ တိုင်းပြည်အားအုပ်ချုပ်/ဥပဒေပြုမောင်းနှင်ခြင်းမပြုနိုင်ရန် အမေရိကန်တို့ဆုံးဖြတ်လေ့ရှိကြပါ၏။

“အောက်တိုဘာ အံ့ဖွယ်”
သို့သော် ယခုနှစ်တွင် ထရမ့်အပါအဝင် တိုင်းပြည်၏အမြင့်ဆုံးတရားရုံး စူပရင့်ကိုသ့်တွင် ချွင်းချက်ကြီးရှိနေသည်။
ယခင်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်မှာ ပထမသက်တမ်း၄နှစ်နှင့် ရွေးကောက်ပွဲမဲရှုံးထွက်ထားရပြီး နှစ်၁၀၀တွင်တခါမျှဖြစ်တတ်သော ကိုဗစ်ရောဂန္တရကပ်၊ ကမ္ဘာ့ဒုတိယစစ်အင်အားအကြီးဆုံးရုရှားနှင့် ယူကရိန်းစစ်၊ ကမ္ဘာစီးပွားရေးဒုတိယအင်အားကြီးချိုင်းနားနှင့်ထိုင်ဝမ်အရေးတို့ရှိနေ၏။ သမ္မတထရမ့်သက်တမ်းမပြည့်မှီထွက်ရခြင်းနှင့်ညီမျှချေအဖြစ် ဒီမိုကရက်ပါတီ၏အာဏာအကြီးဆုံးဂါဗနာတဦးဖြစ်သည့် သုံးသက်တမ်းရ နယူးယောက်ပြည်နယ်ဂါဗနာအင်ဒရူးကူမိုမှာ သက်တမ်းမကုန်မှီနှုတ်ထွက်ပေးထားရပြီး ကယ်လီဖိုးနီးယားဂါဗနာနယူးဆန်းမှာလည်း ရီကောခေါ် ရာထူးနှုတ်သိမ်းရန် မဲဆန္ဒပြန်ကောက်ဆုံးဖြတ်ခြင်းခံထားရဖူး၏။ ယခင်စိနိတ်ခေါင်းဆောင် မစ်သ်မကောနယ်အစွမ်းဖြင့် စူပရင်းကို့သ်တွင် နှစ် ရာချီဖြစ်ခဲဖူးသော ပါတီတခုတည်း၏သမ္မတရွေးချယ်ပေးရာ တရားသူကြီးချုပ် ၆ဦးဖြင့် စူပါမဂျော်ရတီ(၆-၃အချိုး)ခေါ်သော မျှခြေမဲ့အခြေအနေတွင်ရှိနေပါသည်။
ဤကွန်ဆာဗေးတစ်ခေါ်ရှေးရိုးစွဲအများစု စူပရင်းကိုသ့်မှ နှစ်၅၀မျှကာလရှည် ဆုံးဖြတ်ပြီးအမှု ရိုးv.ဝိတ်( ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်းသည် အမေရိကဖွဲ့စည်းပုံအရ တရားဝင်အခွင့်ဖြစ်သည်) ကို ပယ်ဖျက်ပစ်ခဲ့ခြင်းဖြင့် လာလတံ့ အမှုကိစ္စတို့တွင် မည်သို့ဘက်လိုက်ဆုံးဖြတ်မည် ဆိုသည့်ရည်ရွယ်ချက်တို့ကို ဖွင့်လှစ် ပြထားသည်။ LGBTQ နှင့် လူဝင်ကြီးကြပ်ရေးကိစ္စတို့သည် မကြာမတင်တွင်ရှေ့ရောက်လာမည်များပါ။
ရောဂန္တရကပ်ကြီးကြောင့် ဒုက္ခများနေချိန် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ၂၀၂၂ တွင် ရုရှားနိုင်ငံ(သမ္မတပူတင်)သည် ယူကရိန်းပြည်သို့ဝင်ရောက်စစ်ပြု နယ်ပယ်များသိမ်းခဲ့သဖြင့် ကမ္ဘာနိုင်ငံများအားလုံးလိုလို သက်ရောက်မှုပြင်းထန်စွာခံရသည်။ ရုရှားသည်ကမ္ဘာ့စွမ်းအင်ထောက်ပို့တိုင်းပြည်ကြီးဖြစ်သဖြင့် ပိတ်စို့ချမှတ်သမျှ ဆန်ရှင်တို့ထပ်ဆောင်း၍ ကမ္ဘာ့တိုးတက်နှုန်း ၂၀၂၁ – ၆%, ၂၀၂၂ – ၃.၂%, ၂၀၂၃-၂.၇% ပြောင်းကျသွားပါမည်ဟု IMFနှင့်ကမ္ဘာဘဏ်တို့ကတွက်ဆထားသည်။
ဒီမိုကရက်တို့၏ခေါင်းဆောင် သမ္မတဘိုင်ဒင်အုပ်ချုပ်ရေးသည် အမေရိကစီးပွားရေးကို စီးပွားရေးကယ်တင်ရန် ဒေါ်လာ ၃ထရီလီယံမျှ ရိုက်ထုတ်သုံးပစ်လိုက်သည်ဟုလည်း အညွှန်းကိန်းများကဆိုသည်။ အကျိုးဆက်အဖြစ် အမေရိကားသည်ငွေကြေးဖေါင်းပွလာမှုအကြီးအကျယ်ခံရပေရာ နှစ်၄၀အတွင်း အမြင့်ဆုံး ၉.၁%သို့ပင်ရောက်ခဲ့ပါ၏။ (စီးပွားရေးတွက်ကိန်းအရ)ပြောင်းခိုလှုံသူများလည်း တောင်ဖက်နယ်စပ်မဟီကိုပြည်တွင် တနှစ်ဦးရေ၂သန်းအထက်စုပြုံတိုးကျလျှက် ပြည်ဝင်လဝက အထိမ်းအကွပ်မဲ့လျှက်သားပါ။
အခြေအနေအရပ်ရပ် ခြုံငုံသုံးသပ်ပါလျှင် လာမည့်နိုဝင်ဘာရွေးကောက်ပွဲတွင် လစ်ဘရယ်အများစုတို့ ဥပဒေပြုအာဏာမှဖယ်‌ပေးရမည်ပြနေသည်။
ချွင်းချက်အဖြစ် လက်ရှိရီပါ့ဗလစ်ကန်ပါတီ၏ခေါင်းဆောင်ထရမ့်မှာ အမေရိကသမိုင်းတွင်မရှိစဖူးသော အင်ပိချ်(အရေးယူတရားစွဲ) ၂ကြိမ်ခံရဖူးသူ၊ ကိုယ်ပိုင်ကုမ္ပဏီမှသည် ကိုယ်နှိုက်အထိ အမှုပေါင်းစုံရင်ဆိုင်နေရသူ သမ္မတဟောင်းဖြစ်သည့်အပြင် အာဏာသိမ်းရန်ကြံစည်မှုအထိ ပတ်သက်နေသူလည်းဖြစ်နေပြန်သည်။ ရီပါ့ဗလစ်ကန်တို့၏အာဏာအရှိဆုံးကြီးများဖြစ်ခဲ့သော သမ္မတဘုရှ်မိသားစု၊ ချင်နီမိသားစုအပြင် မက်ကိန်းမိသားစုနှင့်ပါ အစေးမကတ်သူ ရွေဇွန်းကိုက်မွေးလာသည့် နိုင်ငံရေးမလုပ်ဖူးသူဖြစ်ရကား ပုံမှန်နိုင်ငံရေးဓလေ့မှ သွေဖယ်သွားနိုင်သည်ဟုလည်းခန့်မှန်းချက်များရှိပါ၏။ အောက်တိုဘာအံ့ဖွယ်(October Surprise)ဟုခေါ်သော ရွေးကောက်ပွဲ မဲပေးရလာဒ်ပြောင်းပြန်လန်သွားမည့် အဖြစ်တို့လည်းဖြစ်လျက်ရှိသည်။

“‌ငြင်း၍ယူမည့်လူအုပ်ကြီး”
ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ငြင်းဆန်သူများဟု ဒီမိုကရက်တို့က ခေါင်းစဥ်တပ်ပေးထားသူ ထရမ့်လူများသည် ယခုနှစ်ကြားလယ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရီပါ့ဗလစ်ကန်ဖက်မှ(၃၄၅)ဦးဝင်ပြိုင်ပါမည်။
ထိုသူတို့အာဏာရပါလျှင် ဒေါနယ်ဂျေထရမ့်ကို ၂၀၂၄တွင်သမ္မတအဖြစ်ပြန်မြင်နိုင်ကြချေရှိပါသည်။ လစ်ဘရယ်တို့ရမ်းလျင် ကြမ်းသဖြင့်အမေရိကားသည် ပြည်တွင်းစစ်ကြီးဖြစ်ကာ ၁၉၉၁ ဆိုဗီယက်ယူနီယံကြီးပြိုကွဲသကဲ့သို့ ပြိုကွဲမသွားဟု မည်သူမျှ တပ်အပ်မဆိုနိုင်။ ကမ္ဘာ့ပထမနေရာ တည်နေခဲ့၍ ဒုတိယများကိုချေဖျက်အနိုင်ယူခဲ့သည်မှာလည်း နှစ်ရာချီရှိခဲ့ပြီး၍ အင်ပါယာသက်တမ်းကုန်ချိန်ရောက်ပြီဟု ဆိုကြသူများလည်းရှိပြီမဟုတ်ပါလော။

“ဂန္ဓလရာဇ် စိန့်တိုင်းပြည် ကွန်မြူနစ်ချိုင်းနား”
၂၀ကြိမ်မြောက်ချိုင်းနားကွန်မြူနစ်ပါတီကွန်ဂရက်အစည်းအဝေးကြီးကို အောက်တိုဘာ ၁၆မှစကျင်းပနေသည်။ ယခုအကြိမ်သည် ထူး၏။ ကွန်မြူနစ်လက်အောက် နှစ်၁၀၀မြောက်တွင် ထုံးစံမှထွင်းဖေါက် လက်ရှိသမ္မတရှီကျင့်ဖိန်မှ ၃ကြိမ်မြောက်သက်တမ်းကိုရရှိလိုက်ပြီး သူ၏နာမည်ကြီးလှသော ပိုးလမ်းမသစ် BRI ကိုဆက်လက်ဆောင်ရွက်သွားမည်ကတိစကားဆိုသည်။ ချိုင်းနား၏နှစ်စဥ်တိုးတက်နှုန်းGDP ကိုအနည်းငယ်ဆွဲချခဲ့သည့် ကိုဗစ်သုညပေါ်လစီကိုပြင်မည့်ဟန်မပြသလို ပြိုစပြုနေသည် အိုးအိမ်ယာပေါ်လစီကိုလည်း မပြောင်းဟုခန့်မှန်းရသည်။ ပေါလစ်ဗျူရို(၂၅)ဦးထဲမှ ထိပ်တန်း(၇)ဦးကိုပြန်လည်ရွေးချယ်ရာတွင် သမ္မတရှီ၏ မိတ်ဖက်များဖြစ်သဖြင့် ချိုင်းနားသည် ပြီးခဲ့သော ၁၀နှစ်မူလကိုင်ထားသည့်မူတို့မှထူးခြားမပြောင်း နောင်လာမည့်အနှစ်၁၀၀အတွက် ပထမ၅နှစ်စီမံကိန်းကိုချမည့်ဟန်ရှိသည်။ ထိုင်ဝမ်သို့သိမ်းပိုက်ရေးဦးတည်ချက်မှာမူ မူလမှန်းသည်ထက်ပင် ပိုမြန်လာနိုင်သည်ဟု အမေရိကနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးမှဆိုလိုက်ပါသည်။
အမေရိက၏ ဘိုင်ဒင်အုပ်ချုပ်ရေးသည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသကို ထိပ်တန်းဦးစားပေး အာရုံစိုက်ထားပြီး၊ ချိုင်းနားကို ယခုတဆင့်ခံစစ်ဖြစ်နေသည် ရုရှားထက်များစွာအရေးထားသည်ဟု အောက်တိုဘာ ၁၂ရက်နေ့ထုတ် အမျိုးသားလုံခြုံရေးမဟာဗျူဟာစာတမ်းတွင်ပြသည်။ အိုင်စီဟုခေါ်သော အမေရိကထောက်လှမ်းရေးအသိုင်းအဝိုင်းမှ ခန့်မှန်းချက်အရမူ ချိုင်းနားမှ ထိုင်ဝမ်အပေါ် တိုက်ခိုက်ခြင်းသည် ထိုင်ဝမ်၏သမ္မတရွေးကောက်ပွဲ ၂၀၂၄နှစ်ဆန်းမတိုင်ခင်ဟုပင်ဆိုထားသည်။ ၂၀၂၄သည် သမ္မတဘိုင်ဒင်၏ပထမလေးနှစ်သမ္မတရာထူးသက်တမ်းနောက်ဆုံးနှစ်လည်းဖြစ်ပေသည်။

“မိအေး ဘားမား”
စာမျက်နှာ၄၈မျက်နှာရှိ အဆိုပါစာတန်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် စာတပိုဒ်( Burma စာလုံး၂လုံး)သာပါ၍ မိတ်ဖက်များ၊အာစီယံတို့နှင့်ပူးပေါင်းပြီး ဒီမိုကရေစီအကူးအပြောင်း မူလလမ်းကြောင်းပေါ်ပြန်ရောက်အောင် ကူညီမည်သာပါ၏။
သို့သော်မြန်မာနိုင်ငံ၏ဒေသန္တရအခြေအနေအရ ချိုင်းနားပြည်နှင့်တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေရကား ချိုင်းနား/အမေရိကအ‌ရေးကို မြန်မာအချက်အဖြစ်ယူနိုင်/မနိုင်မှာ ဆိုင်ရာနိုင်ငံရေးသမားတို့၏ နိုင်ငံရေးအနုပညာပေါ်တွင်သာ လုံးဝတည်မှီသည်။ ချိုင်းနားနှင့်မြန်မာသည် ချမ်းသာ/ဆင်းရဲ အဆရာချီကွာသွားပြီဖြစ်၍ ယခင်ကဲ့သို့ ပင်လယ်ထွက်ပေါက် စွမ်းအင်ဖြည့်လမ်းကြောင်း အိမ်နီးချင်းကုန်သွယ်စီးပွားဖက် တွဲကစားနိုင်သည့်ခေတ်တို့ကားကုန်ခဲ့လေပြီ။
မြန်မာသည် အခြားမည်သည့်နိုင်ငံများနှင့်မျှမတူ။ လက်နက်ကိုင်ထားသောအဖွဲ့အစည်းပေါင်းရာချီတွင် PDF ပါဝင်ဖြည့်ထားရကားတိုင်းပြည်သည် လက်နက်ကိုယ်စီနှင့်အုပ်စုထောင်ချီ။ ရခိုင်နှင့်ရှမ်းတို့သည် လွတ်လပ်သောတိုင်းပြည်ထူထောင်ရန်အားသန်နေသလောက် ဝနှင့်မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်ညီနောင်များအဖွဲ့ ကချင်တို့သည် (ချိုင်းနားမှထောက်ပံ့ထားသော)လက်နက်စက်ရုံ/စီးပွားရေးများနှင့် ကြားခံရပ်တည်နေလျှက်သားပါ။ တနည်းအားဖြင့်ဆိုလျှင် pdf တို့၏အဓိကလက်နက်မူလမှာ ချိုင်းနားဖြစ်၍ ငွေကြေးအရင်းအမြစ်မှာ အနောက်နိုင်ငံများလျှင်ဖြစ်နေသည်။
သမိုင်းလှန်ကြည့်လျှင် မြန်မာစစ်တပ်သည် ချိုင်းနားနှင့်ရန်သူဖြစ်ဖူးသလို ကွန်မြူနစ်ကိုတိုက်ထုတ်ခဲ့သူတို့လည်းဖြစ်၏။
အနောက်ဖက်မှ အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည်သည် လူဦးရေများ စီးပွားရေးတောက်လျှောက်တက်လာသော အစ္စလမ်မစ်တိုင်းပြည်ဖြစ်နေကာ အိန္ဒိယသည် ရုရှားနှင့်မိတ်ဖက်ယူ အမေရိကားနှင့်တည့်အောင်ပေါင်းထားသည့် ကြားနေခွနိုင်ငံ တနည်းအားဖြင့် လူမျိုးရေး/ဘာသာရေးအစွန်းနင်းထားသော ဝန်ကြီးချုပ်မိုဒီ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွက် တသားတည်းရှိနေလေသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့အကြိမ်အများဆုံးစစ်တပ်အာဏာသိမ်းနိုင်ငံအနေဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးမှဝန်ကြီးချုပ်လုပ် တက်အုပ်ချုပ်နေဆဲဖြစ်ပြီး လက်ရှိအာဆီယံဥက္ကဌမှာမူ ပိုပေါ့ဂျီနိုဆိုက်ဖြစ်ခဲ့ဖူးသောအခြေခံတွင် အာဏာရှင်တပိုင်းနေရယူထားသူ ကမ်ဘောဒီးယားပါ။

အချိန်ကာလသင့်၍ ချိုင်းနားကို ကောင်တာပြုရန် အမေရိကဝင်မယ့်ဝင်လျှင် ကြားခံရန်မလို။ တောင်ချိုင်းနားပင်လယ်သည် များစွာပိုထိရောက်၏၊ ငွေကြေးအင်အား စစ်အင်အားရှိသောနေရာဖြစ်သည်။
သွယ်ဝိုက်ခြင်းခေတ်ကုန်လေပြီ။ ပထမနှင့်ဒုတိယ နေရာလုရာတွင် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ရတော့မည့် ကာလသိုကပ်၍လာသည်။
ခြုံဆိုရလျှင် ကမ္ဘာကြီးနေကောင်းကျန်းမာနေခြင်းမရှိပါ။ ဥတုရာသီအစွန်းဆိုးနှင့် စီးပွားပျက်ကပ်အပြင် ကမ္ဘာစစ်မက်ဘေးနီးကပ်လျှက်ရှိနေသော အခြေအနေတည်း။
မြန်မာသည် ကြားညပ်နေယုံမဟုတ် စင်တာအလယ်တွင် ကပ်အားလုံးပြုံကျခါးစည်းခံရမည့် မိအေးနေရာရောက်လျှက်နေလေသည်။