2020 Census မြန်မာလူမျိုးစုတို့၏အခြေပြ – မောင်မိုးညို

ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာ(၂၁)ရက်က အမေရိကပြည်ထောင်စုရဲ့ Census Bureau ကြီးက လွန်ခဲ့တဲ့(၃)နှစ် ၂၀၂၀၊ ဧပြီ(၁)ရက်နေ့မှာကောက်ခံခဲ့တဲ့ လူဦးရေသန်းခေါင်စာရင်းကောက်ခံမှုကရရှိတဲ့ (လူမျိုစုပေါင်း စုံ ၁၅၀၀ ခန့်) အတွက်ကိန်းဂဏန်းများကိုထုတ်ပြန်ကြေငြာခဲ့ပါတယ်။ ထုံးစံကတနှစ်လောက်အတွင်း မှာ အဲ့ဒီလိုပြန်တမ်းများကိုထုတ်ပြန်လေ့ရှိခဲ့ပေမဲ့၊ (၂၀၂၀)ခုနှစ်အတွက်ကိုတော့ (၃)နှစ်ကျော်မှထုတ် ပြန်နိုင် ခဲ့တဲ့အတွက်ထူးခြားတယ်လို့ဆိုရပါမယ်။ အရင်သမ္မတဟောင်းထရမ်းလက်ထက်မှာ နိုင်ငံသား ဖြစ်မှုမဖြစ်မှုတွေနဲ့မဲ့ဆန္ဒနယ်နဲ့ပါတ်သက်တဲ့မတော်သြဇာလွှမ်းမို့မဲ့ အဖြစ်တွေကတိကျမှန်ကန်တဲ့သန် ခေါင်စာရင်းထွက်လာပါ့မလားဆိုတဲ့သံသယစိုးရိမ်စိတ်တွေ ကျွမ်းကျင်သူပညာရှင်များထဲတောင်အ တော်ကြီးစိုးခဲ့ပါတယ်။ သန်းခေါင်စာရင်းဥပဒေကတားမြစ်ပြီး၊ ကတိကဝတ်ပြုထားတဲ့ အချက်အလက် တွေကိုလွှမ်းမိုးမဲ့အရိပ်အယောင်တွေရှိခဲ့တဲ့အတွက်၊ တရားမဝင်ရောက်လာသူများက သန်းခေါင်စာ ရင်းမေးခွန်းလွှာတွေကိုဖြေကြားပြန်ကြားဖို့အတော်တွန့်ဆုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဆိုင်ရာတွေ၊ ဒေသဆိုင်ရာ ကွန်မြူနီတီအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့အားပေးမှုတွေကအတတ်နိုင်ဆုံးတည့်မတ်ပေးနိုင်ခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဒီလိုမကြုံစဖူးကြာမြင့်ရခြင်းကို www.census.gov မှာထဲထဲဝင်ဝင်လေ့လာပေမဲ့ အကြောင်းရင်းအစစ် အမှန်ကို ဖေါ်ပြခြင်းအလျင်းမရှိပါဘူး။ ဆိုင်ရာဌာနတွေကိုစာရေးသူကိုယ်တိုင်ဆက်သွယ်ခြင်း၊ လူထု outreach တွေမှာမေးခွန်းမေးခဲ့ပေမဲ့ တိကျရေရာတဲ့အဖြေမရတာတော့ ထင်ရှားနေပါတယ်။ အားလုံးမှတ်မိကြမယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီ Census 2020 ဟာ online ဖြည့်စွက်ပြန်ကြားမှုကိုအောင်မြင်စွာဖေါ် ဆောင်နိုင်ခဲ့တာကိုသတိရကြမယ်လို့ထင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ စနစ်ကိုသုံးတဲ့အတွက် ပိုမိုမြန်ဆန်သင့်တာက လား။ ဒါပေမဲ့ မထင်မှတ်ဖွယ်အချိန်ကြာခဲ့တာကတော့ အမှန်ပါ။ ဒါပေမဲ့ Apportionment results, Redistricting data, Congressional District Summary နဲ့ Demographic Profile တွေကိုတော့ အချိန် ကပ်ပြီး၊ တခုပြီးတခု ထုတ်ပြန်နိုင်ခဲ့တာကိုတွေ့ရပါတယ်။ ဒါကလည်းလွှတ်တော်သက်တမ်းတွေ နဲ့တ ပြေးညီမထုတ်နိုင်ရင် ပြဿနာဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရှိတာကြောင့်လည်း ပါပုံရပါတယ်။
အားလုံးနားလည်ကြဖို့ကဒီနေ့ဆောင်းပါးက ပြီးခဲ့တဲ့လကထုတ်ပြန်ကြေငြာခဲ့တဲ့ “2020 Census Detailed Demographic and Housing Characteristics File A (Detailed DHC-A)” ပေါ်မှာလုံးလုံးလျား လျားအခြေခံထားကြောင်းပါ။ ဒီပြန်တမ်းက အမေရိကနိုင်ငံတလွှားမှာရှိကြတဲ့ မြန်မာလူမျိုးစုဝင် အား လုံးရဲ့လူဦးရေပုံရိပ်ကို အတိအကျပြဆိုတဲ့ အရေးကြီးလှတဲ့တခုတည်းသော အားကိုးဖွယ်ပြန်တမ်းကြီး ဖြစ်ကြောင်းပါ။ တနည်းပြောရရင် အမေရိကရောက်မြန်မာတွေရဲ့ဘဝနဲ့ အနာဂါတ်ကိုပုံဖေါ်ပေးနိုင်မဲ့ အားကိုးဘွယ်ကိစ္စကြီးတခုပါ။ လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ မြန်မာ့အရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး အရေးဆိုမှုတွေ၊ မြန် မာကွန်မြူနတီရဲ့ဘဝလိုအပ်ချက်ကို တိုက်ရိုက်အထောက်အကူပြုနိုင်မဲ့ပြန်တမ်းကြီးလို့လည်း ဆိုနိုင် ကြောင်းပါ။ သန်းခေါင်စာရင်းပြန်ကြားလွှာမှာ “Burmese” ဆိုတဲ့ လူမျိုးစုအမျိုးအစားဖေါ်ပြကြဖို့၊ မြန် မာကွန်မြူနီတီတွေနဲ့ကျွန်တော့်ရဲ့များစွာသောဆောင်းပါးတွေရဲ့ ဆန္ဒအာသီသတွေကို အရင်ကလည်း ဖေါ်ပြဖူးပါတယ်။ တနည်းပြောရရင်တော့ “ငိုနိုင်တဲ့ကလေး၊ နို့စို့ရတယ်” ဆိုတဲ့ဆိုရိုးစကားဟာ ဒီအချက်ကိုအထင်အရှားပြဆိုနေပါတယ်။
ကဲ – အဲ့ဒီပြန်တမ်းကြီးရဲ့ မြန်မာလူမျိုးစုတွေရဲ့ရလာဒ်ကိုကြည့်ကြရအောင်ပါ။

လူမျိုး (Race) နဲ့ပတ်သက်ပြီး Census Bureau ကကိုင်စွဲသောမူ နှင့် လူမျိုးစုဆိုင်ရာ မူဝါဒဆိုင်ရာကို ချမှတ်ပေးသောဌာနကြီးသန်းခေါင်စာရင်းဗျူရိုသည် U.S. စီမံခန့်ခွဲမှုရုံးနှင့် ဘတ်ဂျက် (Office of Management and Budget – OMB) လမ်းညွှန်ချက်များအရ လူမျိုးစုအချက် အလက်ကို စုဆောင်းပြီး ဤအချက်အလက်များသည် မိမိကိုယ်ကို သတ်မှတ်ခြင်းအပေါ် အခြေခံထားသည်။ လူများသည် လူမျိုးစုအုပ်စုတစ်ခုထက်ပို၍ ပြန်ကြားနိုင်သည်။ မည်သည့်လူမျိုးမဆို လူမျိုးတစ်မျိုးမျိုးမှ ဖြစ်နိုင်သည်။
OMB 1997 စံနှုန်းများသည် လူမျိုးနှင့်လူမျိုးစုဆိုင်ရာ ဖက်ဒရယ်ဒေတာကို ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ စုဆောင်း ခြင်းနှင့် တင်ပြခြင်းအတွက် လူမျိုးနှင့်လူမျိုးဆိုင်ရာ ဖက်ဒရယ်စာရင်းအင်းများအတွက် လူမျိုးနှင့်လူ မျိုးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအတွက် အနည်းဆုံးအမျိုးအစားများဖြစ်သည်။
Census နှင့် American Community Survey (ACS) တို့၏ကွာခြားချက်များ
Census ဟုဆိုရာဝယ် –
(၁) (၁၀)နှစ်တစ်ကြိမ်သာ အခြေခံဥပဒေအရ ကောက်ခံသည်၊
(၂) ပြည်နယ်အားလုံးနှင့်Territories များတွင် လူတိုင်းစေ့ကို April 1st. တွင်တစ်ပြိုင်နက် ကောက်ခံ သည်၊
(၃) မေးခွန်းတိုများအဖြစ် လူမျိုး၊ အသက်၊ ကျား/မ တို့ကိုသာမေးသည်၊
American Community Survey (ACS) ဆိုသည်မှာ –
(၁) နှစ်စဉ်လတိုင်းကောက်ခံသောစစ်တမ်း၊
(၂) ပြည်နယ်(၅၀)နှင့် Washington DC တွင်ကောက်ခံ၊
(၃) လူဦးရေ (၃.၅)သန်းကိုသာကောက်ခံ
(၄) ဆယ်စုနှစ်တိုင်းကောက်ခံသော သန်းခေါင်စာရင်း တွင်မပါ သော လူမှုစီးပွားရေးဆိုင်ရာမေးခွန်း များပါ၀င်သောမေးခွန်းလွှာ၊
အခြေခံအနေနဲ့နားလည်သင့်ကြတာကတော့ Census ဟာလူတိုင်းကိုထဲ့သွင်းရေတွက်တဲ့ (enumeration based on respondents) ဖြစ်ပြီး ACS ကတော့သတ်မှတ်နယ်မြေအတွင်းကို မေးခွန်း လွှာပို့ပြီးပြန်ကြား စေတဲ့ (survey) သက်သက်သာဖြစ်ပါတယ်။ (၂)ခုလုံးကအရေးကြီးပါတယ်။ Census က လူဦးရေအတိ အကျကိုဖေါ်ပြပြီး၊ survey က ရည်ညွှန်းကိန်း (projections) ဖြစ်ပြီး ပိုမို ကျယ်ပြန့်တဲ့လူမှုစီးပွားဘဝ တွေရဲ့ပုံရိပ်တွေကိုပြဆိုပါတယ်။ ဒီဆောင်းပါးက census ပြန်တမ်းကို ဇောင်းပေးရေးသားထားခြင်းဖြစ် ကြောင်းအသိပေးလိုပါတယ်။

Census Bureau ကြီးအနေနဲ့လူဦးရေအထူးနည်းပါးတဲ့လူမျိုးစုနဲ့အရပ်ဒေသအနည်းငယ် တွေမှာရှိတဲ့လူဦးရေကို လုံခြံုရေးအလို့ငှာ အသေးစိတ်ထပ်မံခွဲခြားစိတ်ဖြာဖေါ်ပြခြင်းမပြုပါဘူး။ အဲ့ဒါကို Data Suppression လို့ခေါ်ပါတယ်။ ဥပမာတွေအနေနဲ့ “Noise Infusion”, “Race Alone” က “in any combination group” ထက်များနေရင်၊ ကောက်ကွက်ဒေသအချို့ကကိန်းဂဏန်းများဟာ တိကျ မှန်ကန်မှုဖြစ်နိုင်ဖွယ်နည်းတဲ့သံသယဖြစ်ဖွယ်အနေအထားရှိခဲ့ရင် လုပ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက် လူဦးရေ နည်းတဲ့မြန်မာတွေနေတဲ့ဒေသတွေမှာရှိတဲ့ကိန်းဂဏန်းတွေကိုအသေးစိတ်ဖေါ်ပြခြင်းအလျင်းမပြုပါဘူး။ ဥပမာ- မြန်မာလူဦးရေ(၂)ဦးသာရှိတဲ့စာရင်းပေါက်တဲ့ Puerto Rico Territory မှာအသေးစိတ်ဖေါ်ပြ ခြင်းမရှိဘူးလို့ဆိုပါတယ်။ အဲ့ဒီအတွက် မြန်မာလူမျိုးစု (တိုင်းရင်းသားများအနေနဲ့) မိမိတို့လူမျိုးစုကို ဖေါ်ပြပြန်ကြားရာမှာ အခြားလူမျိုးစုတခုခုအနေနဲ့ဖေါ်ပြရင် (ဥပမာ- မြန်မာပြည်ဖွားဖြစ်ပေမဲ့ “Burmese” လို့ပြန်ကြားပေးရမဲ့အစား၊ “Chinese” လို့ဖေါ်ပြခဲ့ရင်) မိမိတို့ရဲ့ခံစားခွင့်နဲ့ယှဉ်တဲ့ အခွင့် အရေးရပိုင်ခွင့်ဟာလက်လွှတ်ဆုံးရှုံးသွားရဖွယ်များပါတယ်။ Population/race dilution လို့ဆိုကြ ပါတယ်။

ခရိုင်များ (Counties) အလိုက်မြန်မာလူမျိုးစုများအခြေပြ (အများဆုံး ၅-ခရိုင်သာ % သည်ဆိုင်ရာ ခရိုင်များရှိ Asians
Census Bureau ကြီးကဒီပြန်တမ်းကိုထုတ််ပြန်ကြေငြာရာမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ (၂၀၁၀) နဲ့ (၂၀၂၀) သန်းခေါင် စာရင်းကောက်ခံမှုကြီး(၂)ခုကိုဆန်းစစ်နှိုင်းယှဉ်ပြီး၊ လူဦးရေတိုးပွားမှုတွေကို မီးမောင်းထိုးပြ ရာမှာ (Nepalese) လူမျိုးတွေဟာ တိုးနှုန်းအများဆုံး (၂၉၅.၅%)လို့ကြေငြာခဲ့ပါတယ်။. အဲ့ဒီဇယားမှာဘဲ မြန်မာလူမျိုးစုက (၁၈၃.၉%) လို့ပြဆိုထားတာမို့၊ မြန်မာလူမျိုးစုတိုးနှုန်းဟာ (ဒုတိယအများဆုံး) ဖြစ်ခဲ့ တယ်လို့ဆိုနိုင်ကြောင်းပါ။

(လာမဲ့လတွေမှာ မြန်မာလူဦးရေကိုပြည်နယ်တခုချင်း၊ နဲ့ခရိုင်တခုချင်းသာမက မြို့ကြီးတွေရဲ့ကိန်း ဂဏန်းများကိုဆက်တိုက်ဖေါ်ပြပေးပါမယ်။)