“Dia de los Muertos – Day of the Dead” – Stop the Hate Newsletter Vol VII

နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း United States မှာကျင်းပတဲ့ မက်ဆီကန်တွေရဲ့ ပွဲတော်တခုဖြစ်တဲ့ Dia de los Muertos – Day of the Dead လို့ခေါ်တဲ့ သေဆုံးသွားပြီးသူတွေအတွက် သတိတရနဲ့ သေသူနဲ့ရှင်သူတွေ ပွဲတော်အတူဆင်နွှဲမှုကို ဖော်ကျူးပြသတဲ့ပွဲတော်ကို နိုဝင်ဘာ၁ရက်နဲ့၂ရက်တွေမှာ မြို့အသီးသီးမှာ ခမ်းခမ်းနားနားကျင်းပခဲ့ကြပါတယ်။ US မှာ San Francisco မြို့ရဲ့ Mission District မှာ ၁၉၇၀အစောပိုင်းနှစ်တွေထဲက စတင်ကျင်းပခဲ့ကြပါတယ်။

အဲ့ဒီ့နေ့ပွဲတော်မှာ ဘာတွေလုပ်ကြသလဲဆိုရင် သေဆုံးပြီးသူတွေရဲ့ဓာတ်ပုံတွေနဲ့ သူတို့တဦးချင်းစီအတွက့် Mexican ကျေးလက်အနုပညာပုံစံ ပန်းချီ၊ ဆေးရေး၊ လက်ဖြစ်အနုပညာလက်ရာ အသေးစိတ်တွေ၊ သေဆုံးသူတွေအတွက် ဖယောင်းတိုင်၊ ပန်းပွင့်၊ ပန်းအိုး၊ သစ်သီးတွေ စသဖြင့် အသက်ရှင်နေဆဲလူတဦးလို လေးစားအသိအမှတ်ပြုမှုကို ပြသတဲ့အနေနဲ့ Altar စင်တွေ ပြုလုပ်ထားကြပါတယ်။ သေဆုံးသွားသူတွေ အုပ်စုတစုစီအတွက် Altar စင်တခုနဲ့တခု ပုံသဏ္ဍာန်၊ ဒီဇိုင်းတမျိုးစီ သရုပ်ဖော်ထားပြီး ပွဲတော်မှာ ပြသထားကြပါတယ်။ ပွဲတော်လာတဲ့သူတွေဟာ သေဆုံးပြီးသူတွေအတွက် အမှတ်တရဖယောင်းတိုင်၊ ပန်း၊ သစ်သီး၊ အနုပညာလက်ရာတွေ ယူဆောင်လာလို့ရပါတယ်။ ပွဲတော်တခုလုံးဟာ ညနေခင်းမှာ အရောင်တောက်တောက်တွေမျိုးစုံနဲ့ အသက်ဝင်နေပါတယ်။ သေဆုံးပြီးသူတွေဟာ ဒီပွဲတော်ကို ပျော်ရွှင်စွာပြန်လာပြီး ရှင်ကျန်ရစ်သူမိသားစုတွေ၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့အတူ ဆင်နွှဲကြတယ်လို့လဲ သူတို့ကယုံကြည်ကြပါတယ်။

အရိုးခေါင်းပုံ Calaveras ဟာ Dia de los Muertos ရဲ့ တသီးတသန့်သင်္ကေတဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအရိုးခေါင်းပုံရဲ့ထူးခြားချက်က အရိုးခေါင်းတော်တော်များများက ပြုံးနေတဲ့အရိုးခေါင်းဖြစ်နေတာပါပဲ။ Altar စင်တွေပေါ်မှာ ပြုံးနေတဲ့အရိုးခေါင်းပုံကို ရွံ့နဲ့လုပ်ပြီးဆေးချယ်ထားကြတယ်။ သကြားနဲ့လုပ်ပြီး အရိုးခေါင်းသကြားလုံးတွေပုံဖော်ထားကြတယ်။ တချို့ဟာလဲ သူတို့ရဲ့မျက်နှာတွေကို အရိုးခေါင်းပုံ Calaveras တွေကို ဒီဇိုင်းမျိုးစုံနဲ့ ရေးချယ်ထားကြတယ်။ မျက်နှာမှာချယ်ထားတဲ့အရိုးခေါင်း ဒီဇိုင်းနဲ့အနက်ရောင်ဝတ်စုံတွေ ဝတ်ဆင်ထားကြတယ်။

Dia de los Muertos – Day of the Dead ကျင်းပရခြင်းရဲ့ရည်ရွယ်ချက်က သေဆုံးသွားသူတွေအတွက် ဝမ်းနည်းပူဆွေးသောကရောက်ခြင်းတွေကနေ သေဆုံးသူတွေကို ဂုဏ်ပြုခြင်း၊ လေးစားခြင်း၊ သတိတရ ရှိနေခြင်းတို့ကို Public မှာ ပြတဲ့ ပွဲတော်အဖြစ်ပြောင်းလဲတာဖြစ်ပါတယ်။ သေသူနဲ့ရှင်သူတွေ ဝမ်းမြောက်စွာ ပြန်လည်တွေ့ဆုံတဲ့ပွဲတော်အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ကြပြီး တစုံတယောက်ကို မမေ့ပျောက်မချင်း၊ နေ့စဉ်ဘ၀ ထဲက မထုတ်ပယ်မချင်း အဲ့ဒီ့လူဟာ မသေဆုံးကြောင်းပြသတဲ့ပွဲတော်လို့လဲ ပွဲတော်တက်ရောက်တဲ့ မက်ဆီကန်လူမျိုးတွေက ယုံကြည်ကြပါတယ်။ ပွဲတော်လာတဲ့သူတွေဟာ သေဆုံးပြီးသူတွေအတွက် အမှတ်တရဖယောင်းတိုင်၊ ပန်း၊ သစ်သီး၊ အနုပညာလက်ရာတွေ ယူဆောင်လာလို့ရပါတယ်။ မက်ဆီကန်တွေရဲ့ ရုံးပိတ်ရက်လဲဖြစ်ပါတယ်။

County of Los Angeles Department of Parks and Recreation ကလဲ ၂၀၂၃ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ၄၊ ညနေ၄နာရီကနေ၈နာရီထိ East LA Civic Center မှာ Dia de los Muertos – Day of the Dead ပွဲတော်ကို ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ Live တေးဂီတဖျော်ဖြေပွဲတွေ၊ မက်ဆီကန်ရိုးရာအစားအစာ၊ အမှတ်တရပစ္စည်း၊ အဝတ်အထည်၊ မျက်နှာဆေးချယ်ဆိုင်ခန်းတွေပေါင်း ၇၀ကျော်လည်း ဖွင့်ထားပါတယ်။ ဝင်ကြေးကအခမဲ့ဖြစ်ပြီး ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုနဲ့အတူUS မှာ လူမျိုးစုံအသီးသီးဆုံတွေ့ကြတဲ့အခမ်းအနားဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနှစ်ရဲ့ထူးခြားချက်ကတော့ ဒီနှစ်နှစ်ဦးပိုင်းမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ Half Moon Bay, California မှာ သေနတ်ပစ်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသူတွေအတွက် Altar ကို Impulso သတင်းစာက တာဝန်ယူပြီး တသီးတသန့်နဲ့ခမ်းခမ်းနားနားပြုလုပ်ပေးထားတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ Altar ကို သရုပ်ဖော်သူကတော့ Award- winning Master Alter Aldo Cruz ဖြစ်ပါတယ်။

US ကိုပြောင်းရွှေ့အခြေချလာသူအချင်းချင်း၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်ချင်း လုပ်ငန်းခွင်ပြဿနာတွေနဲ့၊ တဦးနဲ့တဦးကြား ရန်လိုရွံမုန်းခြင်းမီးပွားကနေအစပြုပြီး လူ၇ဦး သေနတ်ပစ်ခံရလို့ သေဆုံးသွားပြီး တဦးဒဏ်ရာရခဲ့တဲ့ ဝမ်းနည်းစရာအဖြစ်အပျက်ဟာ Half Moon Bay, California ရဲ့ California Terra Garden နဲ့ နောက်ထပ် ၃.၂ ကီလိုမီတာဝေးတဲ့ Concord Farmsလယ်ယာမြေနှစ်ခု မှာ ဇန်နဝါရီ၂၃၊ ၂၀၂၃ ယခုနှစ်အစမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပါတယ်။ သေဆုံးသူ ၅ဦးဟာ Chinese လူမျိုးတွေဖြစ်တယ်လို့ China’s consulate in San Francisco က အတည်ပြုခဲ့ပြီး အသက်၅၀ အရွယ်ရှိ Marciano Martinez Jimenez နဲ့ အသက်၃၈နှစ်အရွယ် Jose Romero Perez တို့က Spanish လူမျိုးတွေဖြစ်ကြပါတယ်။ သေကံမရောက်ခဲ့ဘဲ ဒဏ်ရာရခဲ့သူကတော့ သေဆုံးသူ Jose Perez ရဲ့ ညီဖြစ်သု အသက်၂၃နှစ် ရှိတဲ့ Pedro Romero Perez ဖြစ်ပါတယ်။ တရားရုံးမှာ သေနတ်ပစ်ခံရသူအဖြစ် အစွပ်စွဲခံရပြီး အမှုရင်ဆိုင်ခဲ့ရသူကတော့ China ကနေ US ကို လွန်ခဲ့တဲ့၁၀နှစ်က ပြောင်းရွှေ့အခြေချလာခဲ့တဲ့ အသက်၆၆နှစ်ရှိ Chunli Zhao ဖြစ်ပြီး အခင်းဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ လယ်ယာနှစ်ခုလုံးဟာ သူအလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့နေရာတွေဖြစ်ပါတယ်။

” အခု Stop The Hate altar ဟာ လှပခမ်းနားသလို ရန်လိုရွံမုန်းခြင်းရဲ့သားကောင်တွေဖြစ်ခဲ့ရတဲ့ Half Moon Bay နဲ့ Monterrey Park သေနတ်ပစ်မှုမှာ သေဆုံးခဲ့ရသူတွေကို အမှတ်ရစေပါတယ်။ ပြီးတော့ မတူခြားနားတဲ့လူမျိုးစုတွေကြားမှာ စည်းလုံးရမယ်ဆိုတဲ့အသိကို ပေးတယ်။ ကျမတို့ Oaxacan and Asian American communities တွေဟာ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုတွေနဲ့ ရန်လိုရွံမုန်းခြင်းရာဇဝတ်မှုတွေကို အများကြီးကြုံတွေ့ခံစားရတယ်။ Stop The Hate altar ဟာ ကျမတို့ Impulso သတင်းစာရဲ့ Stop the Hate program မှာ လက်တွဲပါဝင်မှု တခုဖြစ်ပါတယ်” ဟု Impulso သတင်းစာတာဝန်ခံ Mireya Olivera က မြန်မာ့ဂဇက်ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

2023 Israel–Hamas war မှာ အောက်တိုဘာ၁၇၊ ၂၀၂၃က အစ္စရေးဘက်ကနေ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် Gaza ကမ်းမြှောင်ဒေသက ဆေးရုံတွေ၊ ကျောင်းတွေနဲ့ ပလီတွေမှာ သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ကလေးတွေ၊ မိန်းမတွေနဲ့ စစ်ဘေးကြောင့်သေဆုံးခဲ့ရသူ Palestinians တွေအတွက် Altar နှစ်ခုကိုလည်း ပွဲတော်မှာ တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ လူဖြူ African Americans, Latinx, Asians, Middle east နိုင်ငံသားတွေ လူမျိုးစုံ တက်ရောက်ခဲ့တဲ့ပွဲတော်ဖြစ်ပြီး လူမျိုးစုံအသိုင်းအဝိုင်းတွေမှာ ရန်လိုရွံမုန်းခြင်းမီးပွားစကနေ အသက်အန္တရာယ်သေဆုံးသည်ထိတိုက်ခိုက်ကြတဲ့အဖြစ်အပျက်တွေကို သင်္ခန်းစာယူစရာလည်း ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

” ကျနော်တို့ ဒီပွဲတော်က Mexican Halloween လို့ တချို့ထင်ကြတာရှိတယ်။ No. အဲ့ဒါဟာ လုံးဝမှားတယ်။ သေဆုံးသူတွေကို သတိရဂုဏ်ပြုပြီး ကျနော်တို့ရှင်ကျန်ရစ်သူတွေနဲ့ သေပြီးသူတွေနဲ့ အတူပွဲတော်ကို ဆင်နွှဲကြတာပါ။ ဘယ်လူမျ်ိုးမဆို ကျနော်တို့ယဉ်ကျေးမှုကို သဘောကျရင် ပါဝင်ကြဖို့ ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်” ဟု မက်ဆီကန်တွန်းလှည်းနှင့်အစားအစာ လာရောင်းသူ Jose က မြန်မာ့ဂဇက်ကို ပြောခဲ့ပါတယ်။

United States ဟာ လူမျိုးတစုထဲသာ နေထိုင်တဲ့တိုင်းပြည်မဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာပေါ်က နိုင်ငံပေါင်းစုံ၊ လူမျိုးပေါင်းစုံကပြောင်းရွှေ့အခြေချလာသူတွေနဲ့ နှစ်တွေရာနဲ့ချီပြီးတည်ထောင်ထားတဲ့ တိုင်းပြည် ဖြစ်တာမို့ လူမျိုးစုံ၊ အရောင်အသွေးစုံတွေများပြီး လူမျိုးစုတူညီတဲ့သူတွေထဲမှာရော၊ မတူခြားနားတဲ့ လူမျိုးစုတွေကြားမှာရော ပြဿနာတွေစုံပါတယ်။ တနိုင်ငံထဲမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ လူမျိုးစုတခုနဲ့တခုကြား ယဉ်ကျေးမှု၊ စရိုက်တွေကို နားလည်သဘောပေါက်မှသာ တဘက်နဲ့တဘက် အမြင်မကြည်မှုတွေကို ရှင်းလင်းစေပြီး ရန်လိုရွံမုန်းခြင်းတွေကို တားဆီးရပ်တန့်စေနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။

“This resource is supported in whole or in part by funding provided by the State of California, administered by the California State Library in partnership with the California Department of Social Services and the California Commission on Asian and Pacific Islander American Affairs as part of the Stop the Hate program. To report a hate incident or hate crime and get support, go to https://www.cavshate.org/