အင်းဝရွှေမြို့တော်ဟောင်းဆီသို့(၁)

ဆိုင်ကယ်လေးက မန္တလေး တံတားဦး လေဆိပ်လမ်းဆီကနေ ခွဲထွက်ကာ တံတားဦးမြို့ ဖက်ဆီ ဦးတည် ပြေးနေတယ်။ မန္တလေး တံတားဦး လေဆိပ်လမ်းပေါ်မှာ မောင်းနေစဉ်တုန်းက လမ်းကကောင်းနေတော့ တရိပ်ရိပ်ပြေးခဲ့ ဆိုင်ကယ်လေးဟာ အခုတော့ ခုန်ဆွ ခုန်ဆွ နဲ့ ကျင်းတွေ ချိုင့်တွေကို ရှောင်ပြီး သွားနေရပါတယ်။ ဦးတည်သွား နေတဲ့ နေရာကတော့ တစ်ချိန်က မြန်မာ့သမိုင်းမှာ အလွန် ကျော်ဇောခဲ့တဲ့ (အခု မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ တံတားဦးမြို့နယ်ထဲက) အင်းဝ ရွှေမြို့တော်ဟောင်း ဆီပါ။
မန္တလေး တံတားဦး လေဆိပ်လမ်းဆီကနေ ၁၅ မိနစ်လောက် မောင်းပြီးရင်တော့ တံတားဦးမြို့ထိပ်ကို ရောက်လာပြီး မြို့ဖက်ကိုမကွေ့ပဲ ညာဖက်ကို ချိူးကွေ့ကာ သံတံတားကို ဖြတ်လိုက်တော့ တစ်ချိန်က ဘကြီးတော် စစ်ကိုင်းမင်းလက်ထက် နန်းမတော် မယ်နုရဲ့ မောင်တော် စလင်းမြို့စား မောင်အို တည်ဆောက်ခဲ့တယ် ဆိုတဲ့ တံတား (ဒီတံတားရဲ့ ထိပ်ဦးမှာ တည်တဲ့မြို့မို့ တံတားဦးမြို့လို့ ခေါ်တယ်ထင်တာပဲ) ရှည်ကြီးကို ဖြတ်ရပါတယ်။ အုတ်တံတားရှည်ကြီးက ရှေးလက်ရာ မပျက်ရှိနေပြီး တံတားရဲ့ အလယ်မှာ ကားလမ်းလုပ်ထားပါတယ်။

အင်းဝမြို့ဟောင်းဖက်ရောက်လာရင်တော့ ရှေးဟောင်းဘုရားစေတီ၊အဆောက်အဦးတွေကို ဟိုဟိုဒီဒီမှာ တွေ့နေရပါပြီ။ ရှေးဟောင်းဘုရားတွေကို တောင်ပေါ်တိုက် ဘုရားစု၊ ခဲသင်ကျောင်း ဘုရားစု၊ မဟာရတနာဘုံမ်သာ (ခေါ်) သစ္စာတိုက် ဘုရားစု၊ ရတနာဆီမီး ဘုရားစု ဆိုပြီး နေရာတကာ လက်ညိုးထိုးမလွဲပါပဲ။

သမိုင်းကို ပြန်ကြည့်ရင်တော့ အင်းဝမြို့ဆိုတာက မြန်မာသမိုင်းမှာ အလွန်ကျော်ဇောခဲ့တဲ့မြို့တော်ကြီး တစ်ခုပါ။ မြန်မာ့ သမိုင်းတစ်လျှောက်မှာ မင်းဆက်ပေါင်း ၃ဆက်၊ (AD ၁၃၆၄ မှ ၁၈၄၀) ထိ၊ နှစ်ပေါင်း ၄၀ဝ ခန့်၊ လေးကြိမ်တိုင်တိုင် မင်းနေပြည်တော်ကြီး အဖြစ် နန်းစိုက်ခဲ့တဲ့မြို့တော်ကြီးပဲလေ။
အဲဒီမင်းဆက်တွေကတော့ –
– အင်းဝမင်းဆက် ( AD 1364 – 1527/1554)
– ညောင်ရမ်းမင်းဆက် ( AD 1597 – 1752) နဲ့
– ကုန်းဘောင်မင်းဆက် (နှစ်ကြိမ်) ( AD 1752 – 1885) တွေပါ။
သမိုင်းမှာ ဘယ်လောက်ထိ ဩဇာကြီးခဲ့သလဲဆိုရရင် ဗြိတိသျှတွေ တိုက်ခိုက်သိမ်းယူခြင်းမပြုမှီအထိ မြန်မာနိုင်ငံကို ပြည်ပက AVA (အင်းဝ) လို့သာခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲခဲ့ကြပါတယ်။ အင်းဝမြို့ဟောင်းက အမည် ၅ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
– အင်းဝ
– အင်းနဝ
– ရွှေဝ
– အဝ နဲ့
– ရတနာပူရ ပါ။
၁၃၆၄ ခုနှစ် ရှမ်းတို့ တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် စစ်ကိုင်းနေပြည်တော် ပျက်စီးသွားတဲ့အခါ အင်းဝမင်းဆက်ကို စခဲ့တဲ့ သတိုးမင်းဖျား (၁၃၆၄ – ၆၈) က အင်းဝမှာ မင်းနေပြည်တော် အဖြစ် စတင်တည်ထောင်ခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ သာယာဝတီမင်း (၁၈၃ရ – ၄၆) က ၁၈၄ဝ မှာ မင်းနေပြည်တော်ကို အင်းဝကနေ အမရပူရဆီကို ရွှေ့လေတော့မှ အင်းဝမင်းနေပြည်တော်ကြီးရဲ့ ဘုန်းမီးနေလ အပြီးတိုင် ရပ်စဲခဲ့ရလေတာပါ။

အင်းဝမြို့ဟောင်းရဲ့ မြို့ထိပ်မရောက်ခင်လေးမျာတော့ ခဲသင်ချောင်း ဘုရားစုကို ဖူးတွေ့ရပါတယ်။

နဲနဲဆက်သွားလိုက်တော့ ရှေးဟောင်းမြို့ရွှေအင်းဝရဲ့ ဂုဏ်ရှိန်ပြည့်နေတဲ့ ကျုံးနဲ့ မြို့ရိုးကို ဘွားကနဲ တွေ့လိုက်ရပါတယ်။

မြို့ရိုးထဲ ဝင်သွားရင်တော့ အဝေးကပင် မြင်နေရတာက နန်းမြင့်မျှော်စင်ပါ။ အမြင်ပေ ၉ဝ ရှိတဲ့ ဒီနန်းမြင့်မျှော်စင်ဟာ ၁၈၂၂ ခုနှစ်မှာ တည်ရှိခဲ့တဲ့ ဘကြီးတော်မင်းရဲ့နန်းတော်က ကြွင်းကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့ တစ်ခုတည်းသော ၁၉ ရာစု အစောပိုင်း မြန်မာ့ ဗိသုကာ အနုပညာရဲ့ နမူနာ ပုံစံ အင်္ဂတေလက်ရာပါ။ ၁၈၃၈ ခုနှစ်က လှုတ်ခတ်ခဲ့တဲ့ ငလျှင်ဒဏ်ကြောင့် အပေါ်ပိုင်း အဆောက်အဦး ပြိုကျခဲ့တာကို မူလလက်ရာ အတိုင်းပြန်ပြင်ထားပါတယ်။

အဲဒီကနေ မလှမ်းမကမ်းကို နဲနဲမောင်းသွားပြီး ကုန်းတက်ကလေးကို ဆိုင်ကယ်မောင်းတက်လိုက်တော့ မယ်နုအုတ်ကျောင်းလို့ ထင်ရှားတဲ့ မဟာအောင်မြေဘုံစံ ကျောင်းတော်ကြီး ကိုတွေ့ရပါတယ်။ ၁၈၂၂ ခုနှစ်မှာ ဘကြီးတော်မင်းရဲ့ မိဘုရားခေါင်ကြီး နန်းမတော်မယ်နုက တည်ဆောက်ခဲ့ကာ ညောင်ကန် ဆရာတော် ဦးပိုအား တင်လှု ပူဇော်ခဲ့ပါတယ်။ ဆရာတော်ဦးပို ပျံလွန်တော်မူပြီးမှ ဆရာတော်ဦးဗုဓ် ကိုဆက်လှုခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

မယ်နုအုတ်ကျောင်းက ၁၈၃၈ ခုနှစ်က ပြင်းထန်တဲ့ ငလျှင်ဒဏ်ကြောင့် ပျက်စီးခဲ့ရပေမဲ့ နန်းမတော်မယ်နုရဲ့ သမီးလည်းဖြစ်၊ မင်းတုန်းမင်းရဲ့ မိဘုရားတစ်ပါးလည်းဖြစ်တဲ့ ဆင်ဖြူမရှင် မိဘုရားက ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဇေတဝန်ဆောင်နဲ့ ပြသာဒ်ဆောင်ပါဝင်တဲ့ သစ်သားဘုန်းကြီးကျောင်းနဲ့ သဏ္ဍန်တူ အခိုင်အမာ အုတ်လွှာ အထပ်ထပ်နဲ့ တည်ဆောက်ထားပြီး ကုန်းဘောင်ခေတ်နှောင်း မြန်မာ့ဗိသုကာ၊ ပန်းရံနဲ့ ပန်းတမော့ အနုပညာကို လေ့လာစရာ နေရာကောင်းအဖြစ် ထင်ရှားတဲ့ နေရာ တစ်ခုပါ။
မြို့ဟောင်းမြို့ရိုး အတွင်းမှာပဲ မဟာရတနာဘုံမ်သာ (ခေါ်) သစ္စာတိုက် ဘုရားစု ကို တွေ့ရပါတယ်။

(ပြီးခဲ့တဲ့ အပတ်ကမှ ရွာထဲကို မျက်စိသူငယ်၊ နားသူငယ်နဲ့ ဝင်လာတဲ့ ကျွန်တော်ကို ရွာထဲမှ ကြိုဆိုပြီး ရွာမုန့်တွေကျွေး၊ ရေနွေးကြမ်းနဲ့ ဧည့်ခံခဲ့ ကြတဲ့ သူကြီးနဲ့ တကွ ၊ရွာက ရွာသူရွာသားကြီးများနဲ့ နောက်တစ်ခေါက်ဆို အင်းဝကို သွားလိုက်ပါလို့ လမ်းညွန်ခဲ့တဲ့ ရွာထဲက အရီးလေး pooch ကို လေးစားသမှုနဲ့ ဒီအင်းဝရွှေမြို့တော်ဟောင်းဆီသို့ ခရီးလေးကို ရေးသားလိုက်ရပါတယ်။ မသိတာတွေကို ရှေးဟောင်းသုတေသနဦးစီးဌာနရဲ့ မှတ်တမ်းတွေဆီက ကူးယူပြီး ရွာထဲပြန်ဝေပါသည်။)
အင်းဝရွှေမြို့တော်ဟောင်းဆီသို့(၂) ကိုဆက်ပါမည်။